Νομοθεσία της ΕΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας

Με τον καθορισμό εναρμονισμένων προτύπων, η νομοθεσία της ΕΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μειώνει τις εθνικές αποκλίσεις και εγγυάται το επίπεδο προστασίας που απαιτείται για την προώθηση της δημιουργικότητας και των επενδύσεων στη δημιουργικότητα. Τα εναρμονισμένα πρότυπα προωθούν την πολιτιστική πολυμορφία και βελτιώνουν την πρόσβαση των καταναλωτών και των επιχειρήσεων σε ψηφιακό περιεχόμενο και υπηρεσίες σε ολόκληρη την Ευρώπη. 

Το κεκτημένο της ΕΕ

Το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα (κεκτημένο)αποτελείται από:

• Οδηγία για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας («οδηγίαInfoSoc»),22 Μαΐου 2001
• Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας («οδηγίαεκμίσθωσης και δανεισμού»),12 Δεκεμβρίου 2006
• Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα παρακολούθησης υπέρ του δημιουργού ενός πρωτότυπου έργου τέχνης («οδηγίαγια το δικαίωμα παρακολούθησης»),27 Σεπτεμβρίου 2001
• Οδηγία περί συντονισμού ορισμένων κανόνων όσον αφορά το δικαίωμα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα που εφαρμόζονται στις δορυφορικές ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις και την καλωδιακή αναμετάδοση («οδηγίαγια τις δορυφορικές και καλωδιακές ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις»),27 Σεπτεμβρίου 1993
• Οδηγία για τη νομική προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών («οδηγίαγια το λογισμικό»),23 Απριλίου 2009
• Οδηγία σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας («ΟΕΔΔΙ»),29 Απριλίου 2004
• Οδηγία σχετικά με τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων («οδηγίαγια τις βάσεις δεδομένων»),11 Μαρτίου 1996
• Οδηγία για τη διάρκεια προστασίας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και ορισμένων συγγενικών δικαιωμάτων που τροποποιεί την προηγούμενη οδηγία του 2006 («οδηγίαγια τη διάρκεια»),27 Σεπτεμβρίου 2011
• Οδηγία σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορφανών έργων («οδηγίαγια τα ορφανά έργα»),25 Οκτωβρίου 2012
• Οδηγία για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων καθώς και τη χορήγηση πολυεδαφικών αδειών για επιγραμμικές χρήσεις μουσικών έργων στην εσωτερική αγορά («οδηγίαCRM»),26 Φεβρουαρίου 2014
• Οδηγία σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορισμένων προστατευόμενων έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων και των ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων (οδηγίαγια την εφαρμογή της Συνθήκης του Μαρακές στην ΕΕ),13 Σεπτεμβρίου 2017
• Κανονισμός για τη διασυνοριακή ανταλλαγή μεταξύ της Ένωσης και τρίτων χωρών αντιγράφων σε προσβάσιμο μορφότυπο ορισμένων προστατευόμενων έργων και άλλου προστατευόμενου υλικού δυνάμει δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων ή των ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων (κανονισμόςγια την εφαρμογή της Συνθήκης του Μαρακές στην ΕΕ),13 Σεπτεμβρίου 2017
• Κανονισμός για τη διασυνοριακή φορητότητα των υπηρεσιών επιγραμμικού περιεχομένου στην εσωτερική αγορά («κανονισμόςγια τη φορητότητα»),14 Ιουνίου 2017
• Οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά («οδηγίαγια την ψηφιακή ενιαίααγορά»), 17 Απριλίου 2019
• Οδηγία σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων που εφαρμόζονται σε ορισμένες επιγραμμικές μεταδόσεις ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών και αναμεταδόσεις τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων («Δορυφορικέςκαι καλωδιακές μεταδόσεις II»),17 Απριλίου 2019

Τρία πρόσθετα μέσα (οδηγία87/54/ΕΚ, απόφαση 94/824/ΕΚ  του Συμβουλίου και απόφαση 96/644/ΕΚ του Συμβουλίου)εναρμονίζουν τη νομική προστασία των τοπογραφιών προϊόντων ημιαγωγών. Επιπλέον, η οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο και η οδηγία για την πρόσβαση υπό όρους περιέχουν επίσης διατάξεις σχετικές με την άσκηση και την επιβολή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Ο γενικός στόχος των προσπαθειών εναρμόνισης της ΕΕ είναι να δοθεί η δυνατότητα στα αγαθά που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (π.χ. βιβλία, μουσική, ταινίες, λογισμικό κ.λπ.) και στις υπηρεσίες (π.χ. υπηρεσίες που προσφέρουν πρόσβαση σε αυτά τα αγαθά) να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της εσωτερικής αγοράς.

Το διεθνές πλαίσιο

Πολλές από τις οδηγίες της ΕΕ αντικατοπτρίζουν τις υποχρεώσεις των κρατών μελών βάσει της σύμβασης της Βέρνης και της σύμβασης της Ρώμης, καθώς και τις υποχρεώσεις της ΕΕ και των κρατών μελών της βάσει της συμφωνίας TRIPS του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και των δύο συνθηκών του 1996 του Παγκόσμιου Οργανισμού ΔιανοητικήςΙδιοκτησίας (ΠΟΔΙ) για το Διαδίκτυο (η συνθήκη του ΠΟΔΙ για την πνευματική ιδιοκτησία και η συνθήκητου ΠΟΔΙ για τις εκτελέσεις και τα φωνογραφήματα).

Τα τελευταία χρόνια η ΕΕ έχει υπογράψει δύο άλλες Συνθήκες του ΠΟΔΙ: τη Συνθήκη του Πεκίνου για την προστασία των οπτικοακουστικών εκτελέσεων και τη Συνθήκη του Μαρακές για τη διευκόλυνση της πρόσβασης τυφλών, αμβλυώπων ή ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων σε δημοσιευμένα έργα.

Επιπλέον, οι συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών , τις οποίες η ΕΕ έχει συνάψει με μεγάλο αριθμό τρίτων χωρών, αντικατοπτρίζουν πολλές διατάξεις του δικαίου της ΕΕ.

Εφαρμογή του πλαισίου της ΕΕ

Η Επιτροπή παρακολουθεί την έγκαιρη και ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και, τα τελευταία χρόνια, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έχει αναπτύξει ουσιαστική νομολογία για την ερμηνεία των διατάξεων των οδηγιών.

Αυτό έχει συμβάλει σημαντικά στη συνεπή εφαρμογή των κανόνων για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε ολόκληρη την ΕΕ.