Conairí trasteorann 5G

Táthar ag súil go gcuirfidh úsáid conairí trasteorann 5G feadh conairí iompair ar fud na hEorpa le claochlú glas agus digiteach gheilleagar agus shochaí an Aontais. Go háirithe, féachtar ar Shoghluaisteacht Nasctha Uathoibrithe (CAM) atá cumasaithe ag 5G mar mhórchumasóir le haghaidh sábháilteacht níos fearr ar bhóithre, trácht barrfheabhsaithe ar bhóithre, astaíochtaí COair laghdaithe, agus iomaíochas tionsclaíoch earnáil an iompair agus earnáil na soghluaisteachta araon.

D’aithin an Coimisiún an ról lárnach atá ag conairí trasteorann 5G i Straitéis Deich mBliana Digiteacha na hEorpa agus sa Straitéis um an tSoghluaisteacht Inbhuanaithe agus Chliste araon. Tá conairí 5G ar cheann de na tionscadail iltíre (MCPanna) a shainaithnítear sa Straitéis um Dheich mBliana Digiteacha agus, dá bhrí sin, is ceann de phríomhréimsí infheistíochta straitéiseacha na Saoráide Téarnaimh agus Athléimneachta iad.

Chun cur in úsáid ar mhórscála conairí 5G a ullmhú, tá na Ballstáit, an tionscal, agus an Coimisiún tar éis cur lena n-iarrachtaí le blianta beaga anuas tástáil agus trialacha a dhéanamh ar CAM atá cumasaithe ag 5G, le tacaíocht ó Fhís 2020 faoin gComhpháirtíocht Phríobháideach Phoiblí 5G.

Le clár digiteach na Saoráide um Chónascadh na hEorpa (SCE) thar thréimhse 2022-2027, cuirfear tacaíocht airgeadais ar fáil chun conairí 5G a chur in úsáid ar mhórscála, a mbeidh buiséad de thart ar EUR 1 bhilliún beartaithe aige don tréimhse sin. Sa chéad Chlár Oibre Ilbhliantúil don tréimhse 2021-2025, a glacadh an 16 Nollaig 2021, leagtar béim ar chodanna trasteorann a imscaradh feadh chonairí 5G. Seoladh na chéad ghlaonna SCE i mí Eanáir 2022.

Tionscadail Taighde agus Nuálaíochta an Aontais do chonairí trasteorann 5G

Mar chuid de Chomhpháirtíocht Phríobháideach Phoiblí 5G an Choimisiúin Eorpaigh, tacaíonn an tAontas le tionscadail trialach conaire trasteorann 7 5G chun tástáil mhórscála a dhéanamh ar réitigh CAM atá cumasaithe ag 5G, atá cómhaoinithe faoi Fhís 2020. Chuir na 7 dtionscadal, a seoladh i mí na Samhna 2018 agus i mí Mheán Fómhair 2020, teicneolaíocht trialach 5G i bhfeidhm maidir le CAM thar chodanna trasteorann de mhótarbhealaí, d’iarnród, d’uiscebhealaí agus de chalafoirt thar 11 teorainn:

• 5G-CARMEN: mótarbhealaí feadh conair thábhachtach thuaidh-theas ó Bologna go München tríd an bPas Brenner
• 5GCROCO: mótarbhealaí idir Metz, Merzig agus Lucsamburg, ag trasnú theorainneacha na Fraince, na Gearmáine agus Lucsamburg
• 5G-Mobix: 2 chonair trasteorann idir an Spáinn agus an Phortaingéil, conair ghearr idir an Ghréig agus Türkiye, agus sé shuíomh uirbeacha náisiúnta in Versailles (an Fhrainc), Beirlín agus Stuttgart (an Ghearmáin), Eindhoven-Helmond (an Ísiltír) agus Espoo (an Fhionlainn).
• 5GMED: Trialacha CAM 5G-chumasaithe do bhóithre agus d’iarnród feadh chonair trasteorann Figueres-Perpignan idir an Spáinn agus an Fhrainc
• 2 JUR: RÉAMHAITHRISÍM (FÍORAIS). trialacha ardleibhéil CAM réimse 5G a dhéanamh idir an Laitvia-an Eastóin-an Fhionlainn thar mhótarbhealaí, iarnróid agus longbhealaí
• 5G Blueprint: réitigh CAM 5G-chumasaithe idir an Bheilg agus an Ísiltír a dhearadh agus a bhailíochtú ar bhóithre, uiscebhealaí agus i gcalafoirt.
• 5GRAIL: an chéad sraith de chóras cumarsáide soghluaiste iarnróid (FRMCS) amach anseo a bhailíochtú ar fud suíomhanna tástála éagsúla san Eoraip

Tionscnaimh trasteorann arna gcomhaontú idir údaráis phoiblí

In 2017, tar éis litir intinne a síníodh ar ócáid an Lae Dhigitigh sa Róimh agus cruinniú comhchéime maidir leis an tiomáint nasctha agus uathoibrithe (CAD) in Frankfurt, chomhaontaigh na Ballstáit agus an tionscal líonra uile-AE de chonairí trasteorann 5G a bhunú. Ar an mbonn sin, tá comhaontuithe déthaobhacha do chonairí tástála sínithe agus/nó fógartha ag líon mór Ballstát agus údarás réigiúnach.

Tá na tionscnaimh/tionscadail thábhachtacha seo a leanas i bhfeidhm inniu:

• D’fhógair anFhrainc, an Ghearmáin agus Lucsamburg conair chomhpháirteach idir Lucsamburg, Metz agus Merzig;
• AnIorua, an Fhionlainn agus an tSualainn leis an gconair E8 idir Tromsø (an Iorua) agus Oulu (an Fhionlainn) agus conair E18 idir Heilsincí, Stócólm agus Osló;
• Tá an Ísiltír agus an Bheilg tar éis comhaontú le conair Rotterdam — Antuairp — Eindhoven;
• Shínighan Spáinn agus an Phortaingéil litir intinne chun dhá chonair chomhpháirteacha a bheith ann idir Vigo agus Porto agus idir Evora agus Mérida, lenar féidir tástáil a dhéanamh ar thiomáint uathoibrithe nasctha thar theorainneacha;
• Shínighan tSlóivéin, an Ungáir agus an Ostair meabhrán tuisceana maidir le comhar trasteorann chun feithiclí leictreacha, comhtháite agus uathrialaitheacha a fhorbairt agus a thástáil;
• Shínigh anBhulgáir, an Ghréig agus an tSeirbia litir intinne ar chonair Thessaloniki — Sóifia — Béalgrád chun conairí trasteorann 5G turgnamhacha a fhorbairt lena bhféadfar feithiclí gan tiománaí a thástáil;
• Shínighan Pholainn agus an Liotuáin litir intinne an 5/9/2018 chun comhoibriú ar bheartas teicniúil, dlíthiúil agus teicniúil maidir le conair CAD trasteorann ‘via Baltica’ (Warsaw, Kaunas, Vilnius);
• Shínighan Liotuáin, an Laitvia agus an Eastóin meabhrán tuisceana do ‘Via Baltica — Thuaidh’;
• Tá sé dearbhaithe agan Iodáil agus ag triúr uachtarán Euroregion Tirol-Südtirol-Trentino go bhfuil sé ar intinn acu oibriú, i gcomhar le Ballstáit leasmhara eile, ar Chonair 5G a fhorbairt ar mhótarbhealach Brenner-Pas;
• München-Prague: in 2020, shínigh údaráis Phoblacht na Seice agus údaráis Thalamh na Baváire, an Ghearmáin, dearbhú comhpháirteach intinne maidir le comhar trasteorann chun conair 5G München-Prague a thógáil i bhfianaise SCE Digiteach;
• An Fhrainc-an Spáinn: an 23 Meán Fómhair 2020, shínigh an Fhrainc agus an Spáinn MT chun a gcomhoibriú a neartú maidir le húsáid CAM agus seirbhísí trasteorann thar a dteorainneacha;
• Tionscnamh Benelux: an 15 Nollaig 2021, ghlac na trí Thír Benelux Moladh chun páirt a ghlacadh sna hiarrachtaí chun leanúnachas gnó na nascachta 5G thar a dteorainneacha a áirithiú.

Seoladh Ghlaonna Digiteacha SCE

Foilsíodh an chéad sraith de Ghlaonna Digiteacha SCE i mí Eanáir 2022 agus mar thoradh air sin seolfar luath-thonnta de thionscadail imlonnaithe, chomh maith le staidéir tionscanta chun seoladh tionscadal imlonnaithe níos mó a ullmhú in 2023.

Ar an iomlán, a bhuí leis an tacaíocht a thugtar don chomhar trasteorann feabhsaithe agus don tacaíocht ó chistiú Taighde agus Nuálaíochta an Aontais, tá léarscáil nua de chonairí trasteorann 5G ag teacht chun cinn de réir a chéile san Eoraip.