https://ukraine.ua/imagebank/ - Kyiv-Pechersk Lavra in winter - photoby Anton Cherkio
Il-wirt kulturali għani tal-Ukrajna ra l-qerda ta’ mużewijiet u xogħlijiet tal-arti fi żmien qasir ta’ xahar. Xi wħud jidhru fil-lista tal-UNESCO ta’ Siti ta’ Wirt Dinji issa jinsabu f’riskju akut li jinqerdu.
Wara li ra l-qerda ta’ artefatti, monumenti u siti fl-Ukrajna, il-proġett iffinanzjat mill-UE 4CH immexxi mill-Instituto Nazionale Di Fisica Nucleare (INFN) stabbilixxa task force biex tgħin fid-diġitalizzazzjoni u l-preservazzjoni tal-artefatti u biex tiżgura li l-verżjoni diġitalizzata tinħażen barra mill-ħsara. L-inizjattiva SUM — Save the Ukraine Monuments hija organizzata mill-Professur Franco Niccolucci, Direttur ta’ VAST-LAB, bl-appoġġ tal-Kummissjoni Ewropea, l-ambaxxata Ukrena għall-Italja u l-Ministeru Taljan tar-Riċerka, kif ukoll ħafna ministri Ukreni involuti fil-wirt kulturali, id-diġitalizzazzjoni u r-riċerka.
It-Task force 4CH hija mmexxija minn sieħeb Belġjan u qed taħdem ma’ kollegi mill-Polonja biex issib kuntatti diretti ma’ kuntatti personali u istituzzjonali fl-Ukrajna li qed jaħdmu b’teknoloġiji tal-wirt kulturali u tad-diġitizzazzjoni, bħal 3D. Ħafna persunal tal-wirt kulturali kuraġġuż fl-Ukrajna ħadu riskji kbar sabiex jiksbu s-settijiet tad-data maħżuna f’repożitorji istituzzjonali sabiex jittrasferuhom lejn l-Italja u l-kwantità ta’ rekords 3D hija impressjonanti ħafna.
Twaqqfet ukoll task force teknika fi ħdan l-INFN biex b’hekk ikunu attivi l-kontrolli siguri tal-ħżin u tas-sigurtà fuq id-data li tkun dieħla. S’issa, il-proġett irċieva data fil-biċċa l-kbira minn Kyiv, Lviv u Odessa, iżda wkoll minn ċentri minuri. Il-fluss tad-data huwa enormi, bit-trasferiment jimxi ‘l quddiem bl-aqwa ħeffa li tista’ tipprovdi s-sitwazzjoni. Minn issa, 4CH irċieva madwar 50 Terabytes ta’ data. Il-kontenut tal-fajls jinħażen, jiġi ċċekkjat u kkatalogat kif suppost sabiex jinstab faċilment. Dan kien xogħol sensittiv, li nżamm taħt tgeżwir sabiex ma jattirax wisq attenzjoni minn kriminali ċibernetiċi, iżda issa huwa meqjus b’saħħtu biżżejjed.
L-inizjattiva tas-SUM setgħet titkellem mal-awtoritajiet responsabbli fl-Ukrajna, u ma’ diversi istituzzjonijiet u professjonisti, kif ukoll ma’ kumpaniji privati li qed jgħinu fid-diġitalizzazzjoni 3D ta’ monumenti u artefatti. Huma kollha involuti b’mod attiv fit-trasferiment tad-data għall-proġett 4CH. Hemm ftehim informali fis-seħħ li ladarba s-sitwazzjoni tippermetti li l-proġett jirritorna d-data miżmuma maħżuna fl-Ewropa lis-sidien/awtoritajiet leġittimi tiegħu. Il-proġett qed iħejji wkoll biex jgħin fit-teknoloġija għar-rikostruzzjoni ta’ monumenti li ssirilhom ħsara jew jinqerdu jekk ikun hemm bżonn.
Il-proġett 4CH iffinanzjat mill-UE huwa mmexxi mill-Instituto Nazionale Di Fisica Nucleare, l-Italja, b’ 18 sieħeb mill-Ewropa kollha jaħdmu flimkien biex jistabbilixxu Ċentru Ewropew ta’ Kompetenza għall-Wirt Kulturali ta’ Konservazzjoni. Iċ-Ċentru ta’ kompetenza beda f’Jannar 2021 u diġà qed jipprovdi servizzi u għodod li jippermettu l-preservazzjoni u l-konservazzjoni ta’ monumenti u siti storiċi bl-użu tal-aktar teknoloġiji reċenti u effettivi b’attenzjoni speċjali għat-3D.