Otwarte dane

W UE sektor publiczny jest jednym z najbardziej intensywnych danych pod względem ilości danych, które generuje, gromadzi i płaci. Przykłady obejmują dane pogodowe, informacje geograficzne, statystyki, dane dotycząceprojektów badawczych finansowanych ze środków publicznych oraz cyfrowe książki biblioteczne. „Otwarte” dane publiczne odnoszą się do informacji sektora publicznego, które są dostępne i nadające się do ponownego wykorzystania, najlepiej bez ograniczeń.

Zezwalanie na ponowne wykorzystywanie danych sektora publicznego do innych celów, w tym do celów komercyjnych, może:

• wspieranie wzrostu gospodarczego i innowacji poprzez rozwój nowych produktów i usług;
• pomoc w sprostaniu wyzwaniom społecznym dzięki innowacyjnym rozwiązaniom, takim jak opieka zdrowotna i transport;
• poprawa kształtowania polityki opartej na dowodach i zwiększenie efektywności administracji publicznej;
• stać się istotnym atutem rozwoju nowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja (AI), co wymaga przetwarzania ogromnych ilości wysokiej jakości danych;
• wspieranie uczestnictwa obywateli w życiu politycznym i społecznym oraz zwiększenie przejrzystości rządu.

Obecna dyrektywa w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, znana równieżjako dyrektywa w sprawie otwartych danych, weszła w życie w dniu 16 lipca 2019 r., zastępując dyrektywę ISP z 2003 r. Opiera się on na dwóch kluczowych aspektach rynku wewnętrznego: przejrzystość i uczciwa konkurencja.

Państwa UE były zobowiązane do transpozycji dyrektywy w sprawie otwartych danych do dnia 16 lipca 2021 r. Krajowe środki transpozycji przekazane przez państwa członkowskie są dostępne tutaj.

Zgodnie z tymi zasadami:

• Dane sektora publicznego, które są dostępne na mocy krajowych przepisów dotyczących wolności informacji, są zasadniczo dostępne do ponownego wykorzystania. Organy sektora publicznego nie powinny pobierać opłat wyższych niż koszty krańcowe ponownego wykorzystywania swoich danych, z wyjątkiem bardzo ograniczonych przypadków. Pozwala to większej liczbie MŚP i startupów na wejście na nowe rynki poprzez rozwój produktów i usług opartych na danych.
• Szczególny nacisk kładzie się na zbiory danych o wysokiej wartości, których ponowne wykorzystanie przynosi znaczne korzyści społeczeństwu i gospodarce. Te zbiory danych muszą być dostępne bezpłatnie, w formatach nadających się do odczytu maszynowego, za pośrednictwem interfejsów API i masowego pobierania. W granicach zakresutematycznego określonego w załączniku do dyrektywy oraz przy wsparciukomitetu złożonego zprzedstawicieli państw UE Komisja przyjęła wykaz konkretnych zbiorów danych o wysokiej wartości.
• Więcej danych w czasie rzeczywistym, dostępnych za pośrednictwem interfejsów API, może umożliwić firmom, zwłaszcza startupom, tworzenie innowacyjnych produktów i usług, takich jak aplikacje do mobilności.
• Przedsiębiorstwa publiczne w sektorze transportu i użyteczności publicznej generują cenne dane podczas świadczenia usług w interesie ogólnym. Udostępniając takie dane, muszą przestrzegać zasad przejrzystości, niedyskryminacji i braku wyłączności oraz stosować odpowiednie formaty danych i metody ich rozpowszechniania. Mogą one nadal ustalać rozsądne opłaty w celu odzyskania kosztów produkcji danych i udostępnienia ich do ponownego wykorzystania.
• Niektóre organy publiczne zawierają złożone umowy dotyczące danych z prywatnymi przedsiębiorstwami, co może prowadzić do „zablokowania” informacji sektora publicznego przez kilku partnerów prywatnych. Dyrektywa zawiera zabezpieczenia mające na celu zwiększenie przejrzystości i ograniczenie takich porozumień.
• Dyrektywa obejmuje również dane naukowe finansowane ze środków publicznych: Kraje UE muszą opracować politykę otwartego dostępu do takich danych, zapewniając zharmonizowane zasady ich ponownego wykorzystywania w przypadku ich udostępniania za pośrednictwem repozytoriów.

Komisja daje przykład, dysponując solidnymi ramami prawnymi dotyczącymi ponownego wykorzystywania własnych danych, uzupełnionymi o finansowany przez UE oficjalny portal danych europejskich. Na portalu dostępne są zbiory danych z państw członkowskich UE oraz instytucji i agencji UE, a także materiały szkoleniowe dotyczące ponownego wykorzystywania otwartych danych oraz baza danych badań naukowych i sukcesów.

Tło

W 2003 r. Komisja Europejska ustanowiła ramy prawne w zakresie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego (PSI), które zostały następnie zmienione dyrektywą 2013/37/UE. Badanie wspierająceocenę skutków przeglądu dyrektywy z 2003 r. przewiduje, żecałkowita bezpośrednia wartość ekonomiczna sektora publicznego wzrośnie z 52 mld EUR w 2018 r. (UE-27 i Zjednoczone Królestwo) do 194 mld EUR w 2030 r.

Dyrektywa z 2013 r. koncentruje się na gospodarczych aspektach ponownego wykorzystywania informacji, podczas gdy kwestia tego, jakie informacje powinny być podawane do wiadomości publicznej, jest głównie poruszana na szczeblu państw członkowskich w przepisach dotyczących wolności informacji.

Komisja przeprowadziła przegląd dyrektywy ISP, poparty konsultacjami publicznymi, szeroko zakrojoną oceną dyrektywy ISP oraz oceną skutków. Obecna dyrektywa wsprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania ISP, przyjęta i opublikowana w dniu 20 czerwca 2019 r., jest wynikiem tego procesu.

Kluczowe zmiany w porównaniu z dyrektywą ISP koncentrowały się na:

• zmniejszenie barier wejścia na rynek, zwłaszcza dla MŚP, poprzez ograniczenie wyjątków, które umożliwiają organom publicznym pobieranie wyższych niż marginalnych kosztów rozpowszechniania za ponowne wykorzystywanie ich danych;
• zwiększenie dostępności danych poprzez włączenie do zakresu dyrektywy nowych rodzajów danych publicznych i finansowanych ze środków publicznych. Obejmuje to dane przechowywane przez przedsiębiorstwa publiczne w sektorze użyteczności publicznej i transportu, a także dane badawcze finansowane ze środków publicznych;
• zminimalizowanie ryzyka nadmiernej przewagi w pierwszej kolejności, która faworyzuje duże przedsiębiorstwa i ogranicza potencjalnych ponownych użytkowników danych, poprzez wprowadzenie wymogu przejrzystego procesu uzgodnień dotyczących danych publiczno-prywatnych;
• zwiększanie możliwości biznesowych poprzez promowanie dynamicznego rozpowszechniania danych za pośrednictwem interfejsów API.