Polityka UE wspierająca cyfrową i ekologiczną transformację systemu energetycznego

Normalizacji

Potrzebne są normy w celu spełnienia wymogów komunikacyjnych w zakresie zarządzania siecią, bilansowania i łączenia się z milionami nowych odnawialnych źródeł energii, a także złożonych interakcji nowego rozproszonego rynku energii, który jest również wzbogacony o usługi reagowania po stronie popytu.

KE od kilku lat pracuje nad interoperacyjnością rozwiązań i normalizacją. Głównym punktem odniesienia w zakresie koordynacji inteligentnych sieci na szczeblu europejskim jest grupa zadaniowa ds. inteligentnych sieci (współprzewodniczona przez DG CNECT i DG ENER), której powierzono zadanie doradzania Komisji Europejskiej w zakresie kierunków polityki i regulacji na szczeblu europejskim oraz koordynowania pierwszych kroków w kierunku wdrożenia inteligentnych sieci zgodnie z prawodawstwem energetycznym i cyfrowym. Opublikowała kluczowe sprawozdania dotyczące standardów, cyberbezpieczeństwa i rynków elastyczności.

Aby wesprzeć i przyspieszyć wdrażanie rozwiązań w zakresie inteligentnych sieci energetycznych, w 2009 r. i 2011 r. Komisja wydała europejskim organizacjom normalizacyjnym mandat M/441 dotyczący inteligentnych liczników i M/490 w odniesieniu do inteligentnych sieci. Mandaty zostały pomyślnie zakończone przez ekspertów z odpowiednich grup koordynacyjnych (SM-CG i SG-CG), którzy dostarczyli szereg istotnych rezultatów i standardów. Grupy te nadal, również po połączeniu się od stycznia 2021 r. z Grupą Koordynacyjną CEN-CENELEC-ETSI ds. inteligentnych sieci (CG-SG), wnoszą wkład w opracowanie i utrzymanie nowych i istniejących odpowiednich norm. Otrzymują one również informacje od Komisji Europejskiej i wnoszą wkład w działania związane z normalizacją oraz pozostają aktywnie zaangażowane w prace grupy zadaniowej ds. inteligentnych sieci. Wyniki tych prac inspirują m.in. do opracowania przez Komisję aktów wykonawczych dotyczących danych, o których mowa w art. 24 dyrektywy w sprawie energii elektrycznej 339 (UE) 2019/944. Pierwsze rozporządzenie wykonawcze (UE) 2023/1162 w sprawie zasad interoperacyjności w zakresie dostępu do danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia zostało przyjęte w czerwcu 2023 r., a obecnie trwają prace nad aktem wykonawczym dotyczącym odpowiedzi na zapotrzebowanie.

Znaczącym sukcesem jest stworzenie przez Komisję we współpracy z zainteresowanymi stronami wspólnego języka interoperacyjności znanego jako odniesienie do inteligentnych urządzeń (SAREF). Saref stał się standardem Europejskiego Instytutu Norm Telekomunikacyjnych (ETSI) i oneM2M – globalnej inicjatywy normalizacji IoT – w 2015 roku i jest wdrażany w komercyjnych produktach AGD wiodących europejskich dostawców od 2017 roku. Saref później przekształcił się w modułową ontologię z rozszerzeniami dla różnych pionów, w tym energii, torując drogę do stworzenia interoperacyjnego ekosystemu IoT.

Rysunek 1: W kierunku wspólnego języka elastyczności po stronie popytu (źródło: EEBUS)

Ontologia SAREF i jego rozszerzeniaSAREF4ENER i SAREF4Building są obecnie pilotowane na dużą skalę w ramach finansowanego w ramach programu „Horyzont 2020” projektu InterConnect.

W ogólnych ramach Internetu Rzeczy i 5G KE analizuje wszystkie inne aspekty komunikacji i potrzeby związane z inteligentną energią oraz uwzględnia niezbędne warunki w rozwoju wspomnianych dziedzin komunikacji, a także dostosowuje się do innych dziedzin, takich jak motoryzacja, zdrowie, inteligentne miasta itp.

Europejska strategia w zakresie danych

Europejska strategia wzakresie danych uznaje znaczenie danych we współczesnej gospodarce, w tym w sektorze energetycznym, gdzie nowi gracze wnoszą cenne zasoby danych. Dane znajdują się w centrum sieci energetycznej. Jest on wymieniany między dużą ilością różnych systemów oprogramowania, które umożliwiają przedsiębiorstwom użyteczności publicznej odpowiednie planowanie, obsługę i utrzymanie sieci, z cyfrowym modelem świata fizycznego.

W strategii zapowiedziano między innymi utworzenie wspólnych europejskich przestrzeni danych w kilku strategicznych sektorach, w tym w energetyce. Komisja będzie wspierać wdrażanie przestrzeni danych dotyczących energii za pośrednictwem programu prac DIGITAL na lata 2023–2024, biorąc pod uwagę wyniki sześciu już trwających projektów dotyczących przestrzeni danych energetycznych wspieranych w ramach programu „Horyzont Europa”. Osiągnięcie właściwej równowagi między zasadami ogólnymi a przepisami sektorowymi ma kluczowe znaczenie dla pomyślnego wdrożenia. Skuteczne wdrożeniepakietu „ Czysta energia”w połączeniu z odpowiednimi działaniami zaproponowanymi w ramach planu działania UE na rzecz cyfryzacji systemu energetycznego toruje drogę do płynnego przepływu danych w sektorze energetycznym i poza nim, prowadząc do stworzenia wspólnej europejskiej przestrzeni danych.

Ponadto, aby wspierać rozwój i wymianę danych zgodnie z wartościami UE, Komisja zaproponowałaeuropejski akt wsprawie danych,który wszedł w życie w styczniu 2024 r. Oczekuje się, że nowe przepisy wygenerują 270 mld EUR dodatkowego PKB dla państw członkowskich UE do 2028 r. poprzez zajęcie się kwestiami prawnymi, gospodarczymi i technicznymi, które prowadzą do niedostatecznego wykorzystania danych.

Europejska strategia na rzecz chmury obliczeniowej i krawędzi

W strategii UE w zakresie danych podkreślono strategiczne znaczenie wzmocnienia konkurencyjności europejskiego przemysłu dostaw typu cloud-to-edge w celu zapewnienia odporności UE w tej kluczowej dziedzinie oraz uczynienia z UE jednego z najważniejszych na świecie centrów danych. Komisja Europejska przyjmuje zrównoważone podejście z działaniami odgórnymi za pośrednictwem IPCEI w sprawie infrastruktury i usług chmurowych nowej generacji, stymulując sojusze przemysłowe, takie jak Sojusz na rzecz Danych Przemysłowych, Edge i Chmury na poziomie korporacyjnym, w oparciu o oddolne ukierunkowane badania naukowe i innowacje w ramach HORIZON EUROPE w celu zbudowania solidnych fundamentów ekosystemu chmury, krawędzi i technologii IoT.

Infrastruktura i usługi chmury obliczeniowej IPCEI-Next Generation mają na celu wzmocnienie suwerenności cyfrowej i technologicznej Europy oraz stworzenie „wielodostawcy Cloud-Edge Continuum” bez powiązania z jednym dostawcą.

Badania naukowe i innowacje w dziedzinie sztucznej inteligencji, chmury, internetu rzeczy i obliczeń brzegowych są wspierane w ramach klastra 4 programu „Horyzont Europa”. Chmura obliczeniowa i przetwarzanie brzegowe mogą przyspieszyć transformację energetyczną poprzez poprawę wydajności i automatyzacji systemów energetycznych. Pozwalają one przetwarzać dane bliżej źródła, zmniejszając ilość energii zużywanej do przesyłania danych na duże odległości. Technologie te mogą wspólnie przyczynić się do poprawy efektywności systemu energetycznego i uczynić go bardziej elastycznym, co ma zasadnicze znaczenie dla przejścia na odnawialne źródła energii.

Wzmocnienie cyberbezpieczeństwa

Rosnąca łączność europejskiej sieci energetycznej stwarza nowe wyzwania techniczne, zwłaszcza w zakresie cyberbezpieczeństwa. Ponieważ coraz więcej urządzeń jest podłączonych do systemu elektroenergetycznego, tworzą one więcej potencjalnych punktów dostępu do cyberataków na infrastrukturę krytyczną. Centralne znaczenie infrastruktury energetycznej dla naszych gospodarek sprawia, że niezbędne jest zminimalizowanie podatności przemysłowych systemów sterowania w sektorach elektrycznym, wodnym, naftowym, gazowym i danych oraz uniknięcie zakłóceń w działalności. Aby poradzić sobie z zagrożeniami cybernetycznymi, które nie znają granic, konieczne jest ustanowienie stałych ram współpracy operacyjnej i wymiany informacji.

Aby odpowiednio odpowiedzieć na te wyzwania, eksperci z grupy zadaniowej ds. inteligentnych sieci opracowali kompleksową strategię sektorową dotyczącą sposobów wzmocnienia wdrażania dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa sieci i informacji na poziomie sektora energetycznego (zob. sprawozdanie opublikowane we wrześniu2019 r.

W ostatnim okresie prace koncentrowały się na dochodzeniu i zapewnianiu Komisji doradztwa w zakresie wymogów i procedur, które muszą zostać wprowadzone w celu zapewnienia cyberbezpieczeństwa w infrastrukturze energetycznej. Ich ustalenia i zalecenia zostały uwzględnione przy opracowywaniu przez Komisję aktów wykonawczych lub delegowanych dotyczących tych kwestii zgodnie z dyrektywą w sprawie energii elektrycznej i rozporządzeniem w sprawie energii elektrycznej (np. kodeksem sieci dotyczącym przepisów sektorowych dotyczących aspektów cyberbezpieczeństwa transgranicznych przepływów energii elektrycznej) lub dyrektywą w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu cyberbezpieczeństwa w całej Unii („dyrektywa NIS 2”), która weszła w życie w dniu 16 stycznia 2023 r. Oprócz już objętych już podmiotów w sektorze energetycznym w ramach NIS1, NIS2 ma obecnie zastosowanie również do producentów energii elektrycznej, wyznaczonych operatorów rynku energii elektrycznej (NEMO), operatorów punktów ładowania pojazdów elektrycznych, systemów ciepłowniczych i chłodniczych, centralnych podmiotów zajmujących się zapasami ropy naftowej i wodoru. Państwa członkowskie mają teraz czas do dnia 17 października 2024 r. na transpozycję dyrektywy do swojego prawa krajowego.