Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για την Απεικόνιση του Καρκίνου: Ερωτήσεις & Απαντήσεις

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα ισχυρό εργαλείο που μπορεί να υποστηρίξει την ανίχνευση, τη διάγνωση και τη θεραπεία του καρκίνου. Η ανάπτυξη καινοτόμων ψηφιακών λύσεων βασίζεται σε δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων δεδομένων απεικόνισης του καρκίνου. Υπάρχουν σύνολα δεδομένων απεικόνισης καρκίνου για διάφορους τύπους καρκίνου. Ωστόσο, είναι διάσπαρτα μεταξύ πολλών αποθετηρίων και κλινικών κέντρων στην Ευρώπη και δεν είναι εύκολα προσβάσιμα σε κλινικούς ιατρούς, ερευνητές και φορείς καινοτομίας.  

Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για την Απεικόνιση του Καρκίνου θα εργαστεί για την υπέρβαση αυτών των εμποδίων συνδέοντας πόρους και βάσεις δεδομένων με μια ανοικτή, διαθέσιμη και φιλική προς τον χρήστη υποδομή εικόνων για τον καρκίνο για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς. Στην πραγματικότητα, ο ακρογωνιαίος λίθος της πρωτοβουλίας θα είναι μια ομόσπονδη ευρωπαϊκή υποδομή για δεδομένα από εικόνες καρκίνου, η οποία θα συνδέει τις πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ και τις εθνικές πρωτοβουλίες, τα νοσοκομειακά δίκτυα και τα ερευνητικά αποθετήρια με τα υπάρχοντα δεδομένα απεικόνισης καρκινοπαθών, που θα σχεδιάζονται με σημαντικούς ευρωπαϊκούς ερευνητικούς οργανισμούς, ιδρύματα και εταιρείες. Χάρη σε αυτή την ομόσπονδη, κατανεμημένη υποδομή, οι κλινικοί γιατροί, οι ερευνητές και οι καινοτόμοι θα έχουν διασυνοριακή πρόσβαση σε δεδομένα απεικόνισης του καρκίνου και θα είναι σε θέση να τα αναλύσουν και να τα χρησιμοποιήσουν για την ανάπτυξη και συγκριτική αξιολόγηση, τη δοκιμή και την πιλοτική εφαρμογή εργαλείων εξατομικευμένης ιατρικής. Τελικά, η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Απεικόνισης του Καρκίνου θα προσφέρει μια ραχοκοκαλιά για την επόμενη γενιά διαγνωστικών και θεραπειών του καρκίνου.

Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για την Απεικόνιση του Καρκίνου θα καταστήσει εύκολα προσβάσιμους μεγάλους όγκους εικόνων καρκίνου και συνδεδεμένων κλινικών δεδομένων από τους Ευρωπαίους κλινικούς ιατρούς, τους ερευνητές και τους φορείς καινοτομίας, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή στρατηγική δεδομένων για τα δεδομένα και τη στήριξη των στόχων του ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων για την υγεία. 

Οι ερευνητές και οι φορείς καινοτομίας θα επωφεληθούν από την απόκτηση πρόσβασης σε δεδομένα απεικόνισης του καρκίνου εντός ενός αξιόπιστου και ασφαλούς πλαισίου. Οι ερευνητές θα έχουν πρόσβαση σε πιο σημαντικές ποσότητες δεδομένων υψηλής ποιότητας με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Αυτό θα τους επιτρέψει να προωθήσουν την κατανόησή μας για τη βελτιστοποίηση της εικόνας και την παρουσίαση και εξέλιξη του καρκίνου. Θα στηρίξει επίσης τους ερευνητές επιτρέποντας τις κλινικές δοκιμές in-silico και δοκιμάζοντας νέες εξελίξεις και τεχνολογικές προσεγγίσεις, για παράδειγμα μέσω της κατάρτισης και της επικύρωσης της τεχνητής νοημοσύνης. Τελικά, αυτό θα ανοίξει το δρόμο για την ταχεία ανάπτυξη βελτιωμένων διαγνωστικών, πρόληψης και εξατομικευμένης φροντίδας. 

Η βιομηχανία και οι εταιρείες θα επωφεληθούν επίσης από τη μεγαλύτερη διαθεσιμότητα δεδομένων απεικόνισης του καρκίνου, τα οποία θα διευκολύνουν την επικύρωση και την ανάπτυξη καινοτόμων εργαλείων και συσκευών που προσφέρουν καλύτερη και πιο εξατομικευμένη φροντίδα για τον καρκίνο. Στην πραγματικότητα, η βιομηχανία θα είναι σε θέση να διαθέσει στην αγορά νέες συσκευές που χρησιμοποιούν τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης και να τις εκπαιδεύσει ή να τις επικυρώσει σε ένα μεγάλο σύνολο δεδομένων το οποίο είναι τυποποιημένο και πλήρως συμβατό με το GDPR. Αυτό υποστηρίζει άμεσα τη χρήση των πορισμάτων της Ε & Α για την επιτάχυνση της υιοθέτησης νέων εμπορεύσιμων λύσεων. 

Οι πολίτες θα είναι σε θέση να δωρίζουν τα δεδομένα τους, σύμφωνα με τη συνολική προσέγγισή μας για την προστασία των δεδομένων σε επίπεδο ΕΕ, και σύμφωνα με την πράξη για τη διακυβέρνηση των δεδομένων.

Οι καρκινοπαθείς και οι κλινικοί γιατροί θα αποκομίσουν τελικά οφέλη από αυτή την πρωτοβουλία, η οποία αποσκοπεί στην προώθηση της καινοτομίας και της ανάπτυξης ψηφιακών τεχνολογιών στη θεραπεία και περίθαλψη του καρκίνου, για την επίτευξη ακριβέστερης και ταχύτερης λήψης κλινικών αποφάσεων, διαγνωστικών μεθόδων, θεραπειών και προγνωστικής ιατρικής για την αντικαρκινική περίθαλψη.

Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Απεικόνισης του Καρκίνου θα αξιοποιήσει τα αποτελέσματα και θα συμβάλει σε διάφορες άλλες δράσεις για τον καρκίνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. 

Θα καταστήσει εύκολα προσβάσιμους μεγάλους όγκους εικόνων καρκίνου και συνδεδεμένων κλινικών δεδομένων για τους Ευρωπαίους κλινικούς ιατρούς, τους ερευνητές και τους φορείς καινοτομίας, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα και τη στήριξη των στόχων του ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων για την υγεία.

Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Απεικόνισης του Καρκίνου είναι μία από τις εμβληματικές πρωτοβουλίες του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου (EBCP). Ένας από τους στόχους του σχεδίου είναι να αξιοποιηθεί στο έπακρο το δυναμικό των δεδομένων και των ψηφιακών τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη ή η υπολογιστική υψηλών επιδόσεων, για την καταπολέμηση του καρκίνου. Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Απεικόνισης του Καρκίνου θα συμβάλει στη βελτίωση της έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου (δράση 4, 2021-2025) και στην εφαρμογή μιας σύγχρονης προσέγγισης για τον καρκίνο: νέες τεχνολογίες, έρευνα και καινοτομία στην υπηρεσία της πρόληψης και της περίθαλψης του καρκίνου με επίκεντρο τον ασθενή (δράση 2, που εγκαινιάστηκε το 2022). 

Η αποστολή της ΕΕ για τον καρκίνο αποσκοπεί στη βελτίωση της ζωής περισσότερων από 3 εκατομμυρίων ανθρώπων έως το 2030 μέσω της πρόληψης και της θεραπείας για τα άτομα που πάσχουν από καρκίνο, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών τους, ώστε να ζουν περισσότερο και καλύτερα. Στο σχέδιο υλοποίησης αποστολών για τον καρκίνο του Σεπτεμβρίου 2021, προβλέπεται η ορθολογική ενσωμάτωση στην πρωτοβουλία απεικόνισης του καρκίνου για τη στήριξη δράσεων για τη βελτίωση της κατανόησης του καρκίνου (ειδικός στόχος 1) και της πρόληψης, συμπεριλαμβανομένου του προσυμπτωματικού ελέγχου και της έγκαιρης ανίχνευσης (ειδικός στόχος 2). Με στόχο τη βελτιστοποίηση της διάγνωσης και της θεραπείας (ειδικός στόχος 3), η αποστολή θα στηρίξει δράσεις για την ανάπτυξη προγράμματος κλινικών δοκιμών για τη διάγνωση με βάση τις υφιστάμενες και ελάχιστα επεμβατικές διαγνωστικές τεχνικές, συμπεριλαμβανομένης της απεικόνισης, και/ή την έρευνα εφαρμογής επικυρωμένων ολοκληρωμένων διαγνωστικών μεθόδων που λειτουργούν με ΤΝ, συμπεριλαμβανομένης της απεικόνισης (2023-2027). Υπάρχουν σαφείς ευκαιρίες συνέργειας μεταξύ των δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της αποστολής για τον καρκίνο και της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για την απεικόνιση του καρκίνου, ενώ το έργο EUCAIM θα δημιουργήσει διασυνδέσεις με τα εν εξελίξει σχετικά έργα του προγράμματος «Ορίζων 2020» και του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» στο πλαίσιο της αποστολής για τον καρκίνο.

Το δεοντολογικό και νομικό πλαίσιο για την υποδομή θα βρίσκεται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για την Απεικόνιση του Καρκίνου. Θα περιλαμβάνει πτυχές της δεοντολογίας της ΤΝ, της προστασίας των δεδομένων, των μέσων αποθήκευσης, διατήρησης, δικαιωμάτων πρόσβασης και πολιτικής, σύμφωνα με τον γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων (ΓΚΠΔ). Το έργο EUCAIM θα εφαρμόσει ένα ισχυρό σύστημα για τη διασυνοριακή επαλήθευση ταυτότητας και ένα ισχυρό σύνολο μέτρων για τη διασφάλιση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και της ιδιωτικής ζωής. Θα διασφαλίσει ότι δεν θα διαρρεύσει ευαίσθητα ή ιδιωτικά δεδομένα, εφαρμόζοντας μια προσέγγιση προστασίας δεδομένων και προστασίας της ιδιωτικής ζωής εκ σχεδιασμού και εκ προεπιλογής. Το έργο θα προωθήσει μια ομόσπονδη προσέγγιση μάθησης, όπου τα δεδομένα θα παραμείνουν κυρίως στην πηγή τους. Οι εικόνες στον Άτλαντα του Καρκίνου θα είναι πλήρως ανωνυμοποιημένες και θα περιέχουν ελάχιστη ποσότητα σχολιασμού (όπως ο τύπος του καρκίνου, η ηλικία και το φύλο). Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την υιοθετηθείσα προσέγγιση διατίθενται στον ιστότοπο του έργου EUCAIM.

Ακρογωνιαίος λίθος της πρωτοβουλίας είναι το έργο EUCAIM (European Infrastructure for Cancer Image Data), το οποίο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα DIGITAL (18 MIO EU συγχρηματοδότηση) το οποίο θα διαρκέσει έως το 2026. Έως το 2025, το έργο θα αναπτύξει την ομόσπονδη ευρωπαϊκή υποδομή, η οποία θα είναι πλήρως λειτουργική το 2026. Άλλα έργα που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα DIGITAL, καθώς και άλλες ευρωπαϊκές και εθνικές πρωτοβουλίες για τον καρκίνο θα συμβάλουν επίσης στην επιτυχία της πρωτοβουλίας.  

Επί του παρόντος εξετάζονται διάφορες επιλογές βιωσιμότητας για την υποδομή που θα αναπτύξει το έργο EUCAIM. Οι επιλογές βιωσιμότητας εξετάζονται σε ειδική δέσμη εργασιών στο πλαίσιο του έργου EUCAIM, με τη συμμετοχή των εταίρων του έργου και των ενδιαφερόμενων μερών. Η συζήτηση θα επηρεαστεί επίσης από τις εξελίξεις στο πλαίσιο της πράξης για τη διακυβέρνηση δεδομένων και του κανονισμού EHDS.

Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Απεικόνισης του Καρκίνου αποτελεί εμβληματική πρωτοβουλία του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου. Η εφαρμογή και η πρόοδος όσον αφορά το EBCP συζητούνται με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της υποομάδας για τον καρκίνο στο πλαίσιο της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για τη δημόσια υγεία.

Το έργο EUCAIM ξεκινά με 21 κλινικές εγκαταστάσεις από 12 χώρες (Γερμανία, Κάτω Χώρες, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Σουηδία, Γαλλία, Πορτογαλία, Αυστρία, Πολωνία, Κύπρος και Τσεχία). Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εταιρική σχέση και τις κλινικές εγκαταστάσεις που συμμετέχουν στο έργο EUCAIM διατίθενται στονιστότοπο του έργου EUCAIM.

Το έργο EUCAIM θα αναπτύξει μια υποδομή που θα είναι ανοικτή στη συμμετοχή νέων ενδιαφερόμενων μερών. Η υποδομή θα αναπτύξει μια διαδικασία ένταξης για νέους συνεργάτες και παρόχους δεδομένων εικόνας για τον καρκίνο (αποθετήρια και κλινικά κέντρα) και θα δημοσιεύσει ανοικτή πρόσκληση προς τους παρόχους δεδομένων να συμμετάσχουν στην κοινοπραξία την περίοδο 2024-2025. Η EUCAIM θα παρέχει ορισμένες υπηρεσίες για τη διευκόλυνση της σύνδεσης νέων πηγών δεδομένων. Περισσότερες λεπτομέρειες θα είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο του έργου EUCAIM.

Το έργο EUCAIM και το έργο TEF-Health αντιπροσωπεύουν δύο συμπληρωματικούς πυλώνες της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας απεικόνισης του καρκίνου. Και τα δύο έργα θα συνεργαστούν για τη δημιουργία συνεργειών σε τεχνικό επίπεδο. Επιπλέον, η EUCAIM θα διερευνήσει τις δυνατότητες καθορισμού κοινών διαδρομών καινοτομίας σε συνεργασία με άλλα έργα και πρωτοβουλίες που αφορούν τα δεδομένα υγείας και την τεχνητή νοημοσύνη. Η EUCAIM έχει ήδη δημιουργήσει έναν δίαυλο επικοινωνίας με τους υπεύθυνους του έργου TEF-Health. Περισσότερες λεπτομέρειες θα είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο του έργου EUCAIM καθώς το έργο εξελίσσεται.

Η EUCAIM θα ευθυγραμμιστεί με τις εξελίξεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων για την Υγεία (EHDS). Η υποδομή για την απεικόνιση του καρκίνου θα είναι ένας από τους συνεργάτες και κόμβους του EHDS. Η προσέγγιση αυτή θα βασίζεται στη δευτερογενή χρήση των δεδομένων απεικόνισης για την έρευνα και την εξαγωγή γνώσεων. Η υποδομή Genomics που αναπτύχθηκε από το έργο GDI είναι ένας άλλος κόμβος. Και οι δύο υποδομές θα ευθυγραμμιστούν όσον αφορά τα πρότυπα και τις επιχειρησιακές διαδικασίες για τη σύνδεση με την υποδομή EHDS όταν θα τεθεί σε λειτουργία.

Η πρόταση για τον ευρωπαϊκό χώρο υγείας βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Σύμφωνα με τη διατύπωση της πρότασης κανονισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων για την υγεία, υπάρχουν διαφορετικές επιλογές για τις υποδομές κοινοχρησίας δεδομένων για τη σύνδεση με την EHDS, οι οποίες έχουν διαφορετικές επιπτώσεις.

Η EUCAIM θα πρέπει να δημιουργήσει νομική δομή και να καθορίσει ένα μοντέλο διακυβέρνησης που θα διασφαλίζει τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς/τον ΓΚΠΔ για τις δραστηριότητές της. Ανάλογα με το επιλεγμένο νομικό μοντέλο και μοντέλο διακυβέρνησης, η υποδομή που δημιουργείται στο έργο EUCAIM θα μπορούσε να καταστεί υποδομή κοινοχρησίας δεδομένων κατά την έννοια του άρθρου 52 παράγραφος 4. Στη συνέχεια, θα μπορούσε να υποβάλει αίτηση για να καταστεί μέρος της υποδομής HealthData@EU ως εξουσιοδοτημένος συμμετέχων. Διαφορετικά, η πλατφόρμα θα μπορούσε να συμμετέχει στην EHDS ως διασυνοριακή πηγή ηλεκτρονικών δεδομένων υγείας για δευτερογενή χρήση (άρθρο 53 του προτεινόμενου κανονισμού για την EHDS).

Η EUCAIM λαμβάνει υπόψη τις εξελίξεις του EHDS και δεσμεύεται να διερευνήσει δυνατότητες διασυνοριακής συνεργασίας σχετικά με τον αλτρουισμό δεδομένων. Επιπλέον, η EUCAIM θα επιδιώξει τη διαλειτουργικότητα με το μελλοντικό ενδιάμεσο λογισμικό των χώρων δεδομένων (SIMPL).