Gemeenschappelijke Europese dataruimten

Bouwen aan de interne markt voor data

Data verandert de manier waarop we produceren, consumeren en leven. Van realtime navigatie tot verbeterde gepersonaliseerde geneeskunde, precisielandbouw of het verminderen van CO2-uitstoot, data is een belangrijk ingrediënt voor innovatieve producten en diensten.

Om de waarde van gegevens ten behoeve van de Europese economie en samenleving te benutten, is in de Europese datastrategie van februari 2020 de weg uitgestippeld naar de totstandbrenging van gemeenschappelijke Europese dataruimten op een aantal strategische gebieden: gezondheid, landbouw, productie, energie, mobiliteit, financiën, openbaar bestuur, vaardigheden, de Europese open wetenschapscloud en de Green Deal.

Sindsdien zijn dataruimten ontstaan op andere belangrijke gebieden zoals media, taal, toerisme, onderzoek en innovatie en cultureel erfgoed. Samen zullen de dataruimten geleidelijk met elkaar worden verbonden om de eengemaakte markt voor gegevens te vormen.

Concept

Belanghebbenden sturen de evolutie van dataruimtes. Gebruikers binnen elke afzonderlijke sector dragen bij aan het vormgeven van deze ruimtes, wat resulteert in de opkomst van unieke vormen en kenmerken. Wat echter aan alle Europese dataruimten ten grondslag ligt, zijn gemeenschappelijke *data-infrastructuren* en *governancekaders*, die het bundelen van, de toegang tot en het delen van gegevens vergemakkelijken. Bovendien hebben de gemeenschappelijke Europese dataruimten deze belangrijke kenmerken. Zij:

• staan open voor deelname van alle organisaties en individuen.
• beschikken over een veilige en privacybeschermende infrastructuur om gegevens te bundelen, te openen, te delen, te verwerken en te gebruiken.
• een duidelijke en praktische structuur vormen voor de toegang tot en het gebruik van gegevens: gemeenschappelijke Europese dataruimten hebben eerlijke, transparante, evenredige en niet-discriminerende toegangsregels, dankzij welomschreven en betrouwbare mechanismen voor gegevensgovernance.
• de EU-regels en -waarden, met name persoonsgegevens en consumentenbescherming, en het mededingingsrecht eerbiedigen.
• gegevenshouders in staat te stellen toegang te verlenen tot bepaalde persoonsgegevens of bepaalde niet-persoonsgebonden gegevens te delen.
• gegevenshouders in staat stellen hun gegevens gratis of tegen vergoeding beschikbaar te stellen voor hergebruik.

Doelstellingen

De gemeenschappelijke Europese dataruimten zullen het enorme potentieel van datagestuurde innovatie helpen ontsluiten. Zij zullen het mogelijk maken gegevens uit de hele EU op betrouwbare en veilige wijze beschikbaar te stellen en uit te wisselen. EU-bedrijven, overheidsdiensten en particulieren zullen zeggenschap hebben over de gegevens die zij genereren. Tegelijkertijd zullen deze gegevenshouders profiteren van een veilig en betrouwbaar kader om hun gegevens te delen voor innovatiedoeleinden.

Gemeenschappelijke Europese dataruimten zullen de ontwikkeling van nieuwe datagestuurde producten en diensten in de EU bevorderen en het kernweefsel vormen van een onderling verbonden en concurrerende Europese data-economie.

Stand van zaken

Naar aanleiding van een verzoek van de Europese Raad zijn twee werkdocumenten van de diensten van de Commissie gepubliceerd, waarin een overzicht wordt gegeven van de stand van zaken met betrekking tot de gemeenschappelijke Europese dataruimten. Het meest recente verslag over de stand van zaken werd in januari 2024 gepubliceerd.

U kunt ook het eerste werkdocument van de diensten van de Commissie over gegevensruimten raadplegen, dat in februari 2022 is gepubliceerd, en het tweede werkdocument van de diensten van de Commissie, dat in januari 2024 is gepubliceerd.

Volgende stappen

In 2025 zullen belanghebbenden blijven werken aan de uitrol van gemeenschappelijke Europese dataruimten.

De EU financiert verschillende initiatieven in verband met gemeenschappelijke Europese dataruimten voor sector- en domeinspecifieke initiatieven, met name het ondersteuningscentrum voor dataruimten en Smart Open-source Middleware (SIMPL) in het kader van het programma Digitaal Europa en Horizon Europa.

Daarnaast zal de EU zich richten op de uitvoering van de faciliterende wetgevingsinstrumenten. Met name het Europees Comité voor gegevensinnovatie (EDIB), dat is opgericht in het kader van de datagovernanceverordening, zal richtsnoeren opstellen. De oprichting van erkende organisaties voor data-altruïsme, gegevensbemiddelaars en het Europees register voor beschermde gegevens die in het bezit zijn van de overheidssector zullen het veilig delen van grote hoeveelheden gegevens mogelijk maken.

De Commissie verleent ook steun voor de ontwikkeling van gemeenschappelijke Europese dataruimten in de vorm van referentiearchitectuur, bouwstenen, semantiek, interoperabiliteitsspecificaties en datamodellen, vergezeld van gerelateerde adviesdiensten, die door het ondersteuningscentrum voor dataruimten worden verleend.

Uitrol van gemeenschappelijke Europese dataruimten

Er worden momenteel gemeenschappelijke Europese dataruimten ontwikkeld in 14 sectoren/domeinen. Aanvullende updates (inclusief links) worden gepubliceerd zodra ze beschikbaar zijn.