Gemeenschappelijke Europese dataruimten

Bouwen aan de interne markt voor gegevens

Data verandert de manier waarop we produceren, consumeren en leven. Van realtime navigatie tot verbeterde gepersonaliseerde geneeskunde, precisielandbouw of het verminderen van CO2-uitstoot, data is een belangrijk ingrediënt voor innovatieve producten en diensten.

Om de waarde van gegevens ten behoeve van de Europese economie en samenleving te benutten, is in de Europese datastrategie van februari 2020 het pad uitgestippeld voor de totstandbrenging van gemeenschappelijke Europese dataruimten op een aantal strategische gebieden: gezondheid, landbouw, industrie, energie, mobiliteit, financiën, openbaar bestuur, vaardigheden, de Europese open wetenschapscloud en de Green Deal.

Sindsdien zijn dataruimten ontstaan op andere belangrijke gebieden zoals media, taal, toerisme, onderzoek en innovatie en cultureel erfgoed. Samen zullen de dataruimten geleidelijk aan met elkaar worden verbonden om de eengemaakte markt voor gegevenste vormen.

Concept

Belanghebbenden sturen de evolutie van dataruimtes aan. Gebruikers binnen elke afzonderlijke sector dragen bij aan het vormgeven van deze ruimtes, wat resulteert in het ontstaan van unieke vormen en kenmerken. Wat echter aan alle Europese dataruimten ten grondslag ligt, zijn gemeenschappelijke data-infrastructuren en  governancekaders,die het bundelen van gegevens, de toegang tot en het delen van gegevens vergemakkelijken. Daarnaast hebben de gemeenschappelijke Europese gegevensruimten deze belangrijke kenmerken. Zij:

• staat open voor deelname van alle organisaties en individuen.
• beschikken over een beveiligde en privacybeschermende infrastructuur om gegevens te bundelen, te openen, te delen, te verwerken en te gebruiken.
• een duidelijke en praktische structuurzijn voor de toegang tot en het gebruik van gegevens: de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte heeft eerlijke, transparante, evenredige en niet-discriminerende toegangsregels, dankzij welomschreven en betrouwbare mechanismen voor gegevensbeheer.
• de EU-regels en -waarden, met name persoonsgegevens en consumentenbescherming, en het mededingingsrecht eerbiedigen.
• gegevenshouders in staat stellen toegang te verlenen tot bepaalde persoonsgegevens of niet-persoonsgebondengegevens of deze te delen.
• gegevenshouders in staat stellen hun gegevens gratis of tegen vergoeding beschikbaar te stellen voor hergebruik.

Doelstellingen

De gemeenschappelijke Europese dataruimten zullen het enorme potentieel van datagestuurde innovatie helpen ontsluiten. Zij zullen het mogelijk maken gegevens uit de hele EU op een betrouwbare en veilige manier beschikbaar te stellen en uit te wisselen. Bedrijven, overheidsdiensten en personen in de EU zullen de gegevens die zij genereren, controleren. Tegelijkertijd zullen deze gegevenshouders profiteren van een veilig en betrouwbaar kader voor het delen van hun gegevens voor innovatiedoeleinden.

Gemeenschappelijke Europese dataruimten zullen de ontwikkeling van nieuwe datagestuurde producten en diensten in de EU bevorderen en het kernweefsel vormen van een onderling verbonden en concurrerende Europese data-economie.

Stand van zaken

Naar aanleiding van een verzoek van de Europese Raad zijn twee werkdocumenten van de diensten van de Commissie gepubliceerd, waarin een overzicht wordt gegeven van de stand van zaken met betrekking tot de gemeenschappelijke Europese dataruimten. Het meest recente verslag over de stand van zaken is in januari 2024 gepubliceerd.

U kunt ook heteerste werkdocument van de diensten van de Commissie over dataruimtenraadplegen, dat in februari 2022 is gepubliceerd.

Volgende stappen

In 2024 zullen belanghebbenden blijven werken aan de uitrol van gemeenschappelijke Europese dataruimten.

De EU financiert verschillende initiatieven in verband met gemeenschappelijke Europese dataruimten voor sector- en domeinspecifieke initiatieven, met name het ondersteuningscentrum voor dataruimten en slimme opensource-middleware (SIMPL) in het kader van het programma Digitaal Europa en Horizon Europa.

Daarnaast zal de EU zich toespitsen op de uitvoering van de faciliterende wetgevingsinstrumenten. Het Europees Comité voor gegevensinnovatie (EDIB), dat is opgericht in het kader van de datagovernanceverordening, zal met name aan richtsnoeren werken. De oprichting van erkende organisatiesvoor data-altruïsme, gegevensbemiddelaarsen het Europees register voor beschermde gegevens in het bezit van de publieke sector zal het mogelijk maken grote hoeveelheden gegevens veilig te delen.

De Commissie verleent ook steun voor de ontwikkeling van gemeenschappelijke Europese dataruimten  in de vorm van referentiearchitectuur, bouwstenen, semantiek, interoperabiliteitsspecificaties en gegevensmodellen, vergezeld van aanverwante adviesdiensten van het ondersteuningscentrum voor dataruimten.

Uitrol van gemeenschappelijke Europese dataruimten

Momenteel worden gemeenschappelijke Europese dataruimten ontwikkeld in 14 sectoren/domeinen. Extra updates (inclusief links) worden gepubliceerd zodra ze beschikbaar zijn.