Πολιτική της ΕΕ για τη στήριξη του ψηφιακού και πράσινου μετασχηματισμού του ενεργειακού συστήματος

Τυποποίηση

Απαιτούνται πρότυπα για την κάλυψη των απαιτήσεων επικοινωνίας της διαχείρισης του δικτύου, της εξισορρόπησης και της διασύνδεσης με τα εκατομμύρια νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και για τις πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις της νέας κατανεμημένης αγοράς ενέργειας, η οποία εμπλουτίζεται επίσης με υπηρεσίες απόκρισης από την πλευρά της ζήτησης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται εδώ και αρκετά χρόνια για τη διαλειτουργικότητα των λύσεων και την τυποποίηση. Το κύριο σημείο αναφοράς για τον συντονισμό των έξυπνων δικτύων σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η ειδική ομάδα για τα έξυπνα δίκτυα ( της οποίας συμπροεδρεύουν η ΓΔ CNECT και η ΓΔ ENER), στην οποία ανατέθηκε η αποστολή να συμβουλεύει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις πολιτικές και τις ρυθμιστικές κατευθύνσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να συντονίζει τα πρώτα βήματα προς την εφαρμογή των έξυπνων δικτύων σύμφωνα με την ενεργειακή και την ψηφιακή νομοθεσία. Έχει εκδώσει βασικές εκθέσεις σχετικά με τα πρότυπα, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και τις αγορές ευελιξίας.

Για να στηρίξει και να επιταχύνει την ανάπτυξη λύσεων ευφυών ενεργειακών δικτύων, η Επιτροπή εξέδωσε στους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης την εντολή M/441 για τους έξυπνους μετρητές και το M/490 για τα έξυπνα δίκτυα, το 2009 και το 2011 αντίστοιχα. Οι εντολές ολοκληρώθηκαν επιτυχώς από τους εμπειρογνώμονες των σχετικών ομάδων συντονισμού (SM-CG και SG-CG), οι οποίοι παρήγαγαν ορισμένα σχετικά παραδοτέα και πρότυπα. Οι εν λόγω ομάδες συνεχίζουν, επίσης μετά τη συγχώνευσή τους από τον Ιανουάριο του 2021 στη συντονιστική ομάδα CEN-CENELEC-ETSI για τα έξυπνα δίκτυα (CG-SG), να παρέχουν στοιχεία για την ανάπτυξη και τη διατήρηση νέων και υφιστάμενων σχετικών προτύπων. Λαμβάνουν επίσης στοιχεία και συνεισφέρουν στις δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που σχετίζονται με την τυποποίηση και εξακολουθούν να συμμετέχουν ενεργά στις εργασίες της ειδικής ομάδας για τα έξυπνα δίκτυα. Το αποτέλεσμα των εργασιών αυτών, μεταξύ άλλων, εμπνέει την κατάρτιση από την Επιτροπή των εκτελεστικών πράξεων σχετικά με τα δεδομένα, όπως προβλέπεται στο άρθρο 24 της οδηγίας 339 (ΕΕ) 2019/944 για την ηλεκτρική ενέργεια. Ο πρώτος εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2023/1162 σχετικά με τους κανόνες διαλειτουργικότητας για την πρόσβαση σε δεδομένα μέτρησης και κατανάλωσης εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2023 και επί του παρόντος βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες σχετικά με την εκτελεστική πράξη για την ανταπόκριση στη ζήτηση.

Μια αξιοσημείωτη επιτυχία είναι η δημιουργία μιας κοινής γλώσσας διαλειτουργικότητας, γνωστής ως Smart Appliances Reference (SAREF) από την Επιτροπή σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Το Saref έγινε πρότυπο του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τηλεπικοινωνιακών Προτύπων (ETSI) και τουOneM2M — της παγκόσμιας πρωτοβουλίας για την τυποποίηση του IoT — το 2015 και εφαρμόζεται σε εμπορικά λευκά προϊόντα κορυφαίων Ευρωπαίων προμηθευτών από το 2017. Ο Saref αργότερα εξελίχθηκε σε μια αρθρωτή οντολογία με επεκτάσεις για διαφορετικές κατακόρυφες, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας, ανοίγοντας το δρόμο για τη δημιουργία ενός διαλειτουργικού οικοσυστήματος IoT.

Σχήμα 1: Προς μια κοινή γλώσσα για ευελιξία από την πλευρά της ζήτησης (Πηγή: EEBUS)

Η οντολογία SAREF και οιεπεκτάσεις SAREF4ENER και SAREF4Buildingεφαρμόζονται επί του παρόντος σε μεγάλη κλίμακα στο πλαίσιο του έργουInterConnectπου χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020».

Στο γενικό πλαίσιο του Διαδικτύου των Πραγμάτων και του 5G, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει όλες τις άλλες επικοινωνιακές πτυχές και ανάγκες της έξυπνης ενέργειας και περιλαμβάνει τις απαραίτητες συνθήκες για την ανάπτυξη των εν λόγω τομέων επικοινωνίας, καθώς και την ευθυγράμμιση με τους άλλους τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η υγεία, οι έξυπνες πόλεις κ.λπ.

Η ευρωπαϊκή στρατηγικήγια τα δεδομένα

Η ευρωπαϊκή στρατηγικήγια τα δεδομένα αναγνωρίζει τη σημασία των δεδομένων στη σύγχρονη οικονομία, μεταξύ άλλων και στον τομέα της ενέργειας, όπου νέοι παράγοντες προσφέρουν πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία δεδομένων. Τα δεδομένα βρίσκονται στο κέντρο του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας. Ανταλλάσσεται μεταξύ μιας μεγάλης ποσότητας διαφορετικών συστημάτων λογισμικού που επιτρέπει στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας να σχεδιάσουν, να λειτουργήσουν και να διατηρήσουν σωστά το δίκτυό τους, με ένα ψηφιοποιημένο μοντέλο του φυσικού κόσμου.

Η στρατηγική ανακοίνωσε, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία κοινών ευρωπαϊκών χώρων δεδομένων σε διάφορους στρατηγικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας. Η Επιτροπή θα στηρίξει την ανάπτυξη του χώρου ενεργειακών δεδομένων μέσω του προγράμματος εργασίας DIGITAL 2023-2024, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα έξι ήδη εν εξελίξει διαστημικών έργων ενεργειακών δεδομένων που υποστηρίζονται μέσω του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη». Η επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ των γενικών κανόνων και των ειδικών ανά τομέα κανόνων είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχή εφαρμογή. Η αποτελεσματική εφαρμογή τηςδέσμης μέτρων για την καθαρή ενέργεια,σε συνδυασμό με τις σχετικές δράσεις που προτείνονται στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την ψηφιοποίηση του ενεργειακού συστήματος, προετοιμάζει το έδαφος για απρόσκοπτη ροή δεδομένων εντός και μεταξύ του ενεργειακού τομέα και πέραν αυτού, οδηγώντας σε έναν κοινό ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων.

Επιπλέον, για να στηρίξει την ανάπτυξη και την ανταλλαγή δεδομένων σύμφωνα με τις αξίες της ΕΕ, η Επιτροπή πρότεινε την ευρωπαϊκή πράξη για τα δεδομένα,η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2024. Οι νέοι κανόνες αναμένεται να δημιουργήσουν πρόσθετο ΑΕΠ ύψους 270 δισ. ευρώ για τα κράτη μέλη της ΕΕ έως το 2028, αντιμετωπίζοντας τα νομικά, οικονομικά και τεχνικά ζητήματα που οδηγούν σε υποχρησιμοποίηση των δεδομένων.

Μια ευρωπαϊκή στρατηγική για το υπολογιστικό νέφος και την άκρη

Η στρατηγική της ΕΕ για τα δεδομένα υπογράμμισε τη στρατηγική σημασία της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας εφοδιασμού με υπολογιστικό νέφος, προκειμένου να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητα της ΕΕ σε αυτόν τον ουσιώδη τομέα και να καταστεί η ΕΕ ένας από τους σημαντικότερους κόμβους δεδομένων στον κόσμο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετεί μια ισορροπημένη προσέγγιση με δράσεις από την κορυφή προς τη βάση μέσω ενός ΣΕΚΕΕ για τις υποδομές και τις υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους επόμενης γενιάς, τονώνοντας βιομηχανικές συμμαχίες όπως η Συμμαχία για Βιομηχανικά Δεδομένα, Άκρη και υπολογιστικό νέφος σε εταιρικό επίπεδο, υποστηριζόμενη από στοχευμένη έρευνα και καινοτομία από τη βάση προς την κορυφή στο πλαίσιο του HORIZON EUROPE για τη δημιουργία στερεών βάσεων για ένα οικοσύστημα υπολογιστικού νέφους, ακρών και IoT.

Το IPCEI-Next Generation Cloud Infrastructure and Services στοχεύει στην ενίσχυση της ψηφιακής και τεχνολογικής κυριαρχίας της Ευρώπης και θα δημιουργήσει ένα «συνεχές υπολογιστικού νέφους πολλαπλών παρόχων» χωρίς να συνδέεται με έναν μόνο πάροχο.

Ηέρευνα και η καινοτομία σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη, το υπολογιστικό νέφος, το διαδίκτυο των πραγμάτων και την υπολογιστική παρυφών υποστηρίζονται στο πλαίσιο της ομάδας 4 του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη». Το υπολογιστικό νέφος και η υπολογιστική παρυφών μπορούν να επιταχύνουν την ενεργειακή μετάβαση βελτιώνοντας την αποδοτικότητα και τον αυτοματισμό των ενεργειακών συστημάτων. Αυτά επιτρέπουν την επεξεργασία των δεδομένων πιο κοντά στην πηγή, μειώνοντας την ποσότητα ενέργειας που χρησιμοποιείται για τη μετάδοση δεδομένων σε μεγάλες αποστάσεις. Από κοινού, οι τεχνολογίες αυτές μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της απόδοσης του ενεργειακού συστήματος και να το καταστήσουν πιο ευέλικτο, κάτι που είναι απαραίτητο για τη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας

Η αυξανόμενη συνδεσιμότητα του ευρωπαϊκού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας θέτει νέες τεχνικές προκλήσεις, ιδίως όσον αφορά την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Καθώς περισσότερες συσκευές συνδέονται με το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, δημιουργούν περισσότερα πιθανά σημεία πρόσβασης για κυβερνοεπιθέσεις σε μια κρίσιμη υποδομή. Ο κεντρικός χαρακτήρας των ενεργειακών υποδομών για τις οικονομίες μας καθιστά απαραίτητη την ελαχιστοποίηση της ευπάθειας των βιομηχανικών συστημάτων ελέγχου στους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας, του νερού, του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και των δεδομένων και την αποφυγή οποιασδήποτε διακοπής λειτουργίας. Για την αντιμετώπιση αυτών των κυβερνοαπειλών που δεν γνωρίζουν σύνορα, είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρχει ένα μόνιμο πλαίσιο επιχειρησιακής συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών.

Για τηνκατάλληλη αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, οι εμπειρογνώμονες της ειδικής ομάδας για τα έξυπνα δίκτυα ανέπτυξαν μια ολοκληρωμένη τομεακή στρατηγική σχετικά με τον τρόπο ενίσχυσης της εφαρμογής της οδηγίας ΑΔΠ σε επίπεδο ενεργειακού τομέα (βλ. την αντίστοιχη έκθεσή τους που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2019.pdf).

Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης περιόδου, οι εργασίες επικεντρώθηκαν στη διερεύνηση και, κατά συνέπεια, στην παροχή συμβουλών στην Επιτροπή σχετικά με τις απαιτήσεις και τις διαδικασίες που πρέπει να εφαρμόζονται για τη διασφάλιση της κυβερνοασφάλειας στις ενεργειακές υποδομές. Τα πορίσματα και οι συστάσεις τους τροφοδότησαν την εκπόνηση από την Επιτροπή εκτελεστικών ή κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων για τα εν λόγω θέματα σύμφωνα με την οδηγία για την ηλεκτρική ενέργεια και τον κανονισμό για την ηλεκτρική ενέργεια (π.χ. κώδικας δικτύου σχετικά με ειδικούς τομεακούς κανόνες για τις πτυχές κυβερνοασφάλειας των διασυνοριακών ροών ηλεκτρικής ενέργειας) ή την οδηγία σχετικά με μέτρα για υψηλό κοινό επίπεδο κυβερνοασφάλειας σε ολόκληρη την Ένωση («οδηγία NIS 2»), η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 16 Ιανουαρίου 2023. Εκτός από τις ήδη καλυπτόμενες οντότητες στον τομέα της ενέργειας στο πλαίσιο της NIS1, η NIS2 εφαρμόζεται πλέον και στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας, στους ορισθέντες φορείς της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (NEMO), στους διαχειριστές σημείων επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, στην τηλεθέρμανση και τηλεψύξη, στους κεντρικούς φορείς διατήρησης αποθεμάτων πετρελαίου και στο υδρογόνο. Τα κράτη μέλη έχουν πλέον προθεσμία έως τις 17 Οκτωβρίου 2024 για να μεταφέρουν την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο.