5G: Vragen en antwoorden

De vijfde generatie telecommunicatiesystemen zal de komende tien jaar een cruciale bouwsteen zijn voor onze digitale economie en samenleving. Het mobiele verkeer verdubbelt elke 2 jaar en er komen nieuwe applicaties. 5G zal de capaciteiten en prestaties leveren om aan deze connectiviteitsbehoeften te voldoen. Deze netwerken zullen in staat zijn om miljoenen gelijktijdige verbindingen op drukke plaatsen te ondersteunen en real-time transmissies van hoogwaardige videofeeds en externe bewerkingen uit te voeren.

5G gaat over meer dan smartphones. Het kan onze industrieën verbinden, van geautomatiseerde auto’s tot draadloze robots, en biedt kansen voor duurzame groei en banen in heel Europa. De grootste impact van 5G wordt verwacht in belangrijke sectoren zoals vervoer, gezondheid en productie, met een voordeel van meer dan EUR 500 miljard wereldwijd per jaar voor 5G-enabled dienstverleners.

Technisch gezien worden 5G-netwerken gekenmerkt door:

• lage latentie: bijna realtime netwerkresponsiviteit;
• bredere bandbreedte: voor ultrasnelle gegevensuitwisseling;
• gegarandeerde kwaliteit: een deel van het netwerk is gereserveerd voor een bepaald gebruik.

Deze functies maken 5G de belangrijkste basis voor het testen en lanceren van de nieuwste technologieën, namelijk het Internet of Thing (IoT), Artificial Intelligence (AI), Virtual en Augmented Reality (VR en AR).

Edge computing is een belangrijk concept om aan deze eisen te voldoen. Het betekent gegevensverwerking dicht bij of direct op het apparaat van de gebruiker, in plaats van via het netwerk naar een gegevensverwerkingscentrum te worden verzonden en vervolgens opgehaald en teruggestuurd naar het apparaat van de gebruiker. Dergelijke realtime interactie zal toepassingen zoals gezondheid en patiëntbewaking, afstandsbediening van fabrieksmachines, slimme netwerken voor beheer van hernieuwbare energie, autonome voertuigen, nauwkeurige foutdetectie en snelle interventie mogelijk maken, en meer.

De uitrol van 5G-netwerken hangt nauw af van de toegang tot het radiospectrum, of van de frequenties die de basis vormen van draadloze communicatie, namelijk telecommunicatie.

In eerste instantie zal 5G vergelijkbare frequenties gebruiken als 4G om gegevens over te dragen. In de toekomst zullen 5G-netwerken ook frequenties gebruiken die hoger op het radiospectrum zijn gepositioneerd en op kortere golflengten werken. Hierdoor kunnen 5G-netwerken nog meer gebruikers en apparaten tegelijkertijd bedienen en gegevens extreem snel leveren.

De afstand die deze golven kunnen bereiken is een stuk korter, dus in plaats van zendmasten die grote gebieden bedekken, zullen 5G-netwerken minder krachtige en kleinere antennes gebruiken die kleinere gebieden bestrijken. Naarmate de snelheid van aangesloten apparaten en hun toepassingen toeneemt, is het belangrijk om het gebruik van frequenties door verschillende technologieën te definiëren (d.w.z. tv- en radio-uitzendingen, toepassingen voor openbare veiligheid, hoortoestellen, medische apparatuur, telecommunicatie, enz.).

Het toewijzen van spectrum voor specifieke toepassingen zorgt ervoor dat verschillende technologieën elkaar niet storen. Het is ook belangrijk om deze spectrumregels in alle landen te harmoniseren. Het hebben van dezelfde regels in de lidstaten zorgt ervoor dat technologieën over de grenzen heen interoperabel zijn.

Voor de uitrol van 5G heeft de Commissie het gebruik van 3 baanbrekende frequentiebanden (of frequentiebereiken) in de EU geharmoniseerd:

1. De 700 MHz-band, toegewezen aan mobiele operatoren voor draadloos breedbandgebruik. Het zal een brede territoriale dekking mogelijk maken, met inbegrip van plattelandsgebieden.
2. De 3,6 GHz-band, om een hogere capaciteit voor het delen van gegevens en een gematigd bereik te ondersteunen.
3. De 26 GHz-band, voor zeer hoge data-uitwisselingscapaciteit in dichte gebieden, zoals steden.

De lidstaten moeten exploitanten toestaan om deze drie banden tegen eind 2020 voor 5G te gebruiken. Dit zal ervoor zorgen dat exploitanten toegang hebben tot voldoende spectrum om innovatieve 5G-diensten aan te bieden.

De Commissie en de lidstaten blijven beste praktijken uitwisselen en gemeenschappelijke elementen van deze nationale spectrumprijzen bespreken. Informatie over de vooruitgang en belangrijke marktontwikkelingen wordt voortdurend gerapporteerd door de EU 5G-waarnemingspost.

Europese exploitanten zijn op gelijke voet met China en de Verenigde Staten, met commerciële lanceringen van 5G dit jaar. Met meer dan 1 miljard euro geïnvesteerd in Europese proeven, is Europa nu een wereldleider op dit gebied, met unieke zakelijke kansen.

Investeringen in commerciële uitrol ten belope van EUR 60-100 miljard per jaar moeten nog komen. De lidstaten worden aangemoedigd de nodige frequenties beschikbaar te stellen voor sectoren die afhankelijk zijn van draadloze diensten zoals omroep, openbare veiligheid, onderzoek, vervoer, milieubescherming en energie.

De Commissie heeft in 2018 de Europese 5G-waarnemingspost gelanceerd om de voortgang van 5G in Europa te monitoren, met inbegrip van voorbereidende acties inzake proefactiviteiten, potentiële 5G-steden, grensoverschrijdende corridors en spectrumtoewijzing.

Er is een breed scala aan gezondheidstoepassingen van 5G, waaronder het uitbreiden van telegeneeskunde, betrouwbare, real-time monitoring op afstand en het gebruik van kunstmatige intelligentie om te helpen bij diagnoses en meer.

Telegeneeskunde stelt artsen en andere klinische medewerkers in staat om efficiënter samen te werken om gezondheidszorg vanaf afgelegen locaties te leveren. Het kan bijzonder nuttig zijn in plattelandsgebieden om real-time video’s en afbeeldingen van hoge kwaliteit naar een specialist te kunnen sturen voor beoordeling.

Ook wanneer men zeer grote gegevensbestanden moet leveren, zoals 3D-medische beelden, kan de overdracht lang duren of niet succesvol verzenden als het netwerk weinig bandbreedte heeft. Dit betekent dat de patiënt langer wacht op de behandeling en dat zorgverleners in dezelfde tijd minder patiënten zien. Met snelle en betrouwbare 5G-netwerken kunnen patiënten sneller worden behandeld en toegang krijgen tot specialisten die anders niet beschikbaar zijn, door zowel de toegang als de kwaliteit van de zorg te verbeteren.

Betrouwbare, real-time monitoring op afstand omvat het gebruik van Internet of Things-apparaten om zorgverleners te helpen patiënten te monitoren en gegevens te verzamelen voor een meer preventieve en gepersonaliseerde zorg. Wearables, die vaak worden gebruikt voor monitoring op afstand, verhogen de betrokkenheid van patiënten met hun eigen gezondheid, terwijl ze de ziekenhuiskosten verlagen.

Het gebruik van technologie op afstand wordt echter beperkt door de capaciteit van het netwerk om de gegevens te verwerken. Trage netwerksnelheden en onbetrouwbare verbindingen voorkomen dat artsen de real-time gegevens krijgen die ze nodig hebben om snelle beslissingen te nemen. 5G-technologie, met zijn lage latentie en hoge capaciteit, zal betrouwbare monitoring van patiënten op afstand mogelijk maken.

Veel belangrijke beslissingen in de gezondheidszorg zullen worden genomen of gefaciliteerd met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). Bijvoorbeeld om mogelijke diagnoses te bepalen, of om te beslissen over het beste behandelplan voor een specifieke patiënt. Bovendien kan AI helpen voorspellen welke patiënten meer kans hebben op postoperatieve complicaties, waardoor zorgstelsels waar nodig vroegtijdige interventies kunnen bieden.

De grote hoeveelheden data die nodig zijn voor snel leren vereisen ultrabetrouwbare netwerken met een hoge bandbreedte. Bovendien hebben providers vaak toegang tot gegevens van mobiele apparaten. Door over te stappen op 5G-netwerken kunnen zorgorganisaties AI-tools gebruiken om de best mogelijke zorg te bieden — waar ze zich ook bevinden. Door al deze technologieën via 5G-netwerken mogelijk te maken, kunnen zorgstelsels de kwaliteit van zorg en patiëntervaring verbeteren en de kosten van zorg verlagen. In plaats van alleen te reageren op de toestand van patiënten, kunnen 5G-netwerken aanbieders de mogelijkheid bieden om meer preventieve en gepersonaliseerde zorg te bieden.

Consumenten kunnen betere mobiele diensten verwachten, nieuwe IoT-toepassingen voor een beter energiebeheer, betere veiligheid en aantrekkelijk entertainment. We kunnen veel sneller en betrouwbaarder mobiel internet verwachten, waar een grotere netwerkcapaciteit de congestie van internetverkeer zal elimineren en naadloze connectiviteit tot een realiteit zal maken. Met een bredere bandbreedte en betrouwbare verbindingen zullen meer mensen toegang hebben tot internet, digitale diensten en onderwijs.

5G zal een beter energiebeheer mogelijk maken en leiden tot een duurzamere toekomst. Met meer verbonden objecten die real-time informatie kunnen delen, kunnen steden en gezinnen zich wenden tot intelligent energieverbruik op basis van real-time behoeften.

De ongekende snelheid, connectiviteit en hoge capaciteit van 5G kunnen onze verkeersveiligheid verbeteren. Met geconnecteerde auto’s die in staat zijn om informatie in realtime uit te wisselen, zullen bestuurders in staat zijn om de weg te „zien” om incidenten en onveilige omstandigheden te voorkomen. 5G is met name de bouwsteen van geconnecteerd en geautomatiseerd vervoer, van zelfrijdende auto’s, treinen en geautomatiseerde havendiensten.

Entertainment zal boeiender worden door meeslepende en geïntegreerde media. Collaboratieve video- en gameproductie wordt eenvoudiger, sneller en eenvoudiger. 5G ondersteunt snellere uploads, zodat u meer door gebruikers gegenereerde content en snellere downloads kunt delen, zodat u kunt genieten van meer games en video’s van hoge kwaliteit. 5G biedt ook nieuwe mogelijkheden.

Snelle 3D-beeldvorming kan ons in onze favoriete filmscènes plaatsen, eSports interactiever maken en ons praktisch kleding laten uitproberen. De lage latentie, snelle reactietijd van de 5G-netwerken betekent dat we kunnen genieten van een soepele, no-lag-ervaring in augmented reality-entertainment.

De ongekende prestaties en betrouwbaarheidsniveaus van 5G-connectiviteitsdiensten zullen het compatibel maken met de meest veeleisende professionele use case-eisen die momenteel door meerdere industriële sectoren worden overwogen. Vanuit dat perspectief zullen industrieën en bedrijven de belangrijkste spelers zijn in het stimuleren van innovatie mogelijk gemaakt door 5G, wat op zijn beurt de digitalisering van meerdere verticale sectoren zal versnellen.

Met 5G kunnen snellere en stabielere verbindingen teams op meerdere locaties tegelijk met elkaar verbinden, waardoor meer mogelijkheden worden geboden om op afstand te werken en werknemers de mogelijkheid te bieden om vanuit huis te werken. Het delen van zware gegevensbestanden zal veel sneller en eenvoudiger worden, het delen van gegevens verbeteren en samenwerking op lange afstand vergemakkelijken.

Het Internet of Things (IoT) zal objecten in staat stellen om informatie in realtime uit te wisselen. 5G ondersteunt real-time besturing van apparaten, wat betekent dat fabrieken hun geautomatiseerde processen en onderling verbonden machines kunnen upgraden om de efficiëntie en veiligheid van werknemers te verbeteren.

Betrouwbare en naadloze verbindingen kunnen werknemers moeilijk bereikbare of gevaarlijke omgevingen monitoren en apparatuur op afstand bedienen. 5G kan de broodnodige veiligheid brengen aan gevaarlijke beroepen — bouwwerkzaamheden, mijnbouw, hulpdiensten en meer.

Evenzo zal de real-time hoge betrouwbaarheidsrespons van 5G zorgapplicaties zoals consultatie op afstand of telesurgie naar de operationele realiteit brengen. De beschikbaarheid van grote hoeveelheden gegevens en de mogelijkheid om deze snel te openen en te delen, zal bedrijven inzicht geven in hun activiteiten om deze te verbeteren en te optimaliseren. Dit zal op zijn beurt de groei vergroten, besparingen verhogen en de klantervaring verbeteren.

5G-technologie is ontworpen om energiezuiniger te zijn dan vorige generaties. Dit wordt voornamelijk bereikt door laag vermogen, kleine antennes en door efficiënte technologie waarbij transmissievermogen alleen wordt opgewekt wanneer dat echt nodig is.

Met name 5G maakt systematischer gebruik van een energiebesparende modus, waarbij alleen netwerkbronnen worden geactiveerd wanneer er actief verkeer is. 5G zal ook groener en duurzamer energieverbruik ondersteunen. 5G-netwerken ondersteunen een beter beheer van hernieuwbare energiebronnen en stellen gezinnen, bedrijven en steden in staat om meer inzicht te krijgen in hun energieverbruik en een slimmere manier om het te beheren. Met Internet of Things (IoT) ingeschakelde objecten kunnen betere monitoring en controle van het energieverbruik mogelijk maken. In combinatie met 5G-netwerken, die informatie in realtime kunnen verzenden, kan energieverbruik worden gebaseerd op real-time behoeften in slimme huizen en slimme steden.

Connectiviteit is een van de belangrijkste gebieden die de Commissie voortdurend versterkt in de hele EU. 5G speelt een sleutelrol bij het beschikbaar maken van betere, snellere en betrouwbaardere verbindingen voor iedereen in de hele EU. De Commissie heeft stappen ondernomen om deze revolutionaire technologie in Europa tot leven te brengen.

In 2013 heeft de Commissie het 5G-publiek-privaat partnerschap (5G-PPP) opgezet om het leiderschap en het potentieel van Europa op nieuwe markten veilig te stellen. Samen met de industrie heeft het initiatief projecten gelanceerd op gebieden als smart cities, ehealth, intelligent transport, onderwijs of entertainment & media.

Het werd gevolgd door het 5G-actieplan van de Commissie, dat in 2016 werd gepubliceerd, waarin de routekaart voor de lidstaten werd uiteengezet om het toneel te schetsen voor 5G-diensten en -producten. Het plan omvat het coördineren van regelgevingsmaatregelen, het verlenen van toegang tot het radiospectrum voor 5G-netwerken, het stimuleren van investeringen in netwerkinfrastructuur en het bevorderen van 5G-proeven. De marktontwikkelingen en de beschikbaarheid van 5G kunnen worden gevolgd via de 5G -waarnemingspost van de EU. Europa is toonaangevend in 5G-proeven voor verticale sectoren, zoals transport, media en productie.

Sommige van de gebieden waarop de Commissie in het kader van het 5G-PPP nauw samenwerkt met de industrie, zijn verbonden en geautomatiseerde mobiliteit in het vervoer, waardoor autonome of op afstand bestuurde voertuigen op wegen, binnenwateren, spoorwegen en in havens mogelijk zouden zijn.

Geconnecteerde voertuigen kunnen in realtime toegang krijgen tot bedrijfskritische informatie. Dit zal bijdragen aan de veiligheid, een lagere koolstofvoetafdruk en een breed scala aan digitale diensten voor bestuurders en passagiers. Tegelijkertijd ondersteunt en financiert de Commissie voortdurend 5G-connectiviteit op aangewezen belangrijke vervoerstrajecten of verbonden grensoverschrijdende corridors om grootschalige testlocaties te ontwikkelen.

De Commissie erkent dat 5G hele steden kan transformeren en slimme steden kan creëren. Slimme steden zijn steden waarvan de netwerken, zoals vervoer, nutsvoorzieningen en bliksem, zijn uitgerust met geavanceerde connectiviteit, waardoor ze gemakkelijker te beheren, aanzienlijk duurzamer, efficiënter en veiliger te beheren zijn. Slimme steden staan synoniem voor netwerken die realtime informatie over verkeer, energieverbruik en behoeften genereren en beschikbaar stellen, zodat stedelijke diensten beter door overheidsdiensten kunnen worden beheerd en beter van dienst kunnen zijn voor forenzen. In de EU zijn er 5G-proefsteden die voortdurend vooruitgang boeken om 5G-ecosystemen te creëren die slimme stadstechnologie en -diensten kunnen ondersteunen.

5G-netwerken zullen veel kleinere antennes gebruiken in vergelijking met huidige systemen. Tegelijkertijd zullen de nieuwe antennes veel betere dekking en hogere verbindingssnelheden bereiken. Ze zullen ook minder zichtbaar zijn en minder elektromagnetische emissies produceren. In feite kunnen ze worden vergeleken met Wi-Fi-installaties.

Aangezien de bestaande regels voor kleine cellen omslachtig en versnipperd zijn, heeft de EU in juni 2020 uniforme regels vastgesteld om zware procedures voor antennes met een laag volume, gewicht, visuele impact en emissies te voorkomen. Deze verordening waarborgt ook een hoog niveau van bescherming tegen elektromagnetische velden, in overeenstemming met de aanbeveling van de Raad en een vlotte integratie in de omgeving.

De nieuwe regels zijn vastgesteld in de uitvoeringsverordening van de Commissie overeenkomstig de EU-telecomregels die zijn vastgesteld in het Europees wetboek voor elektronische communicatie, die in 2018 zijn aangenomen en eind 2020 in het nationale recht van de lidstaten zijn omgezet.

Sommige mensen zijn bang dat meer antennes meer EMF-blootstelling betekent. De Europese Commissie neemt de bescherming van de volksgezondheid zeer serieus en zorgt ervoor dat alle emissies aan hoge voorzorgsmaatregelen worden onderworpen. 5G-netwerken zullen kleine cellen gebruiken met lagere vermogensniveaus en dus lagere EMF-blootstellingsniveaus dan de bestaande grote cellen in 4G-netwerken.

Uit een recente studie van de Commissie bleek dat in stedelijke gebieden waar 5G-antennes zullen worden ingezet en 4G-antennes nog steeds in gebruik zijn, de totale blootstellingsniveaus bescheiden zullen stijgen, maar dat dit nog steeds ver onder de veilige limieten zal liggen, die 50 keer lager zijn dan de niveaus waarop gezondheidseffecten mogelijk zijn. Als de 4G-antennes niet meer worden gebruikt, zullen de belichtingsniveaus dalen.

Bovendien worden antennes van 4G en oudere generatie, die werken met een hoger emissievermogen, naar verwachting steeds minder gebruikt in deze gebieden. De nieuwe, kleine celnetwerken zullen bronnen van elektromagnetische velden gelijkmatiger ontwikkelen en verdelen op lagere vermogensniveaus.

De Europese Unie hanteert een voorzorgsbenadering door maximale blootstellingslimieten met een ruime veiligheidsmarge aan te bevelen. Dit betekent dat de EU-blootstellingsgrenswaarden voor het grote publiek volgens schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) 50 keer lager liggen dan de emissieniveaus waarop gezondheidseffecten kunnen worden waargenomen.

De aanbeveling van de Raad bevat strikte grenswaarden voor elektromagnetische velden in overeenstemming met de richtsnoeren van de Internationale Commissie voor bescherming tegen niet-ioniserende straling van 1998, of ICNIRP. Deze richtsnoeren zijn in 2020 aangepast om rekening te houden met de nieuwe 5G-toepassingen en zullen dienovereenkomstig worden beoordeeld.

EMF-blootstelling van 5G-netwerken, onder meer door het gebruik van nieuwe frequentiebanden, moet onder de aanbevolen limieten blijven, net als 2G-, 3G- en 4G-netwerken. In maart 2020 zijn nieuwe richtlijnen van de International Commission on Non-Ionising Radiation Protection (ICNIRP) gepubliceerd.

ICNIRP 1998-richtlijnen zijn beschermend voor huidige toepassingen van radiofrequentie-EMF’s, terwijl hun nieuwe richtlijnen ook EMF-blootstelling omvatten voor frequenties boven 6 GHz, waar toekomstige 5G-technologieën zullen werken. Dit zal resulteren in het verminderen van de maximale omvang van de gelokaliseerde blootstelling.

Limieten voor de blootstelling aan EMV’s die momenteel op internationaal en EU-niveau worden aanbevolen, zijn door het Internationaal Agentschap voor kankeronderzoek (IARC) van de Wereldgezondheidsorganisatie op het derde niveau ingedeeld in een schaal van vijf risiconiveaus, waardoor ze in de groep worden ingedeeld met andere „mogelijk kankerverwekkende” elementen, zoals ingelegde groenten. Dit betekent dat radio-EMF’s minder risicovol zijn dan het eten van rood vlees, nachtdiensten of het drinken van warme koffie, die op het tweede niveau zijn en worden beoordeeld als „waarschijnlijk kankerverwekkend”.

Radio-EMV’s worden nog minder risicovol geacht dan luchtverontreiniging, houtstof of alcoholische dranken, die op het eerste niveau onder de categorie kankerverwekkende stoffen vallen. Meer informatie over classificaties is beschikbaar op de website van het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek.

ICNIRP kondigde aan dat, hoewel hun richtlijnen van 1998 de huidige commerciële toepassingen van radiofrequentie-EMV’s omvatten, hun nieuwe richtsnoeren een aantal aanpassingen hebben opgenomen voor het gebruik van nieuwe technologieën, met name voor EMF-frequenties boven 6 GHz. Toekomstige 5G-technologieën zullen op deze frequenties werken, die het resultaat zijn van het verminderen van de maximale omvang van gelokaliseerde blootstelling die een persoon kan ontvangen.

ICNIRP gaf aan dat alle wetenschappelijke literatuur van goede wetenschappelijke kwaliteit werd gebruikt om de richtsnoeren vast te stellen, waaronder belangrijke evaluaties door de Wereldgezondheidsorganisatie (2014), de Zweedse autoriteit voor stralingsveiligheid (2015, 2016, 2018), het Wetenschappelijk Comité voor opkomende en nieuw geïdentificeerde gezondheidsrisico’s (2015), evenals individuele studies die naar aanleiding van die beoordelingen zijn geïdentificeerd, en dat de literatuur onderzoek omvatte naar effecten van zowel korte als langdurige blootstelling aan radiofrequentie elektromagnetische velden (RF EMF), zowel op onmiddellijke (bijv. pijn) als vertraagde (bv. kanker) gezondheidsresultaten. Dit omvatte evaluatie van zelfgerapporteerde overgevoeligheid voor blootstelling aan RF EMF.

Zie ICNIRP Q & A.

De Europese Commissie zal de bevindingen van de nieuwe ICNIRP-richtsnoeren bestuderen en de situatie in verband met de aanbeveling van de Raad van 1999 opnieuw onderzoeken.

Enkele lidstaten hebben besloten dat de limieten lager moeten liggen dan de maximale blootstellingslimieten die zijn vastgesteld in de ICNIRP-richtsnoeren of in de aanbeveling van de Raad. Het gezondheidsbeschermingsbeleid valt onder de bevoegdheid van de lidstaten, die vrij zijn strengere eisen vast te stellen. De Commissie blijft ervan overtuigd dat de momenteel aanbevolen grenswaarden toereikend zijn om de volksgezondheid te beschermen.

Uit de evaluatie blijkt dat de lidstaten het proces dat is gestart met de aanbeveling van de Commissie van 26 maart 2019 over de cyberbeveiliging van 5G-netwerken zeer waarderen. Het toont ook aan dat de lidstaten graag de gecoördineerde werkzaamheden op dit gebied op EU-niveau willen voortzetten.

De toolbox van verzachtende maatregelen wordt gezien als een nuttig instrument dat uitgebreide richtsnoeren biedt op basis van risico’s en een objectieve methodologie. Uit de evaluatie blijkt ook dat de meeste lidstaten sinds de publicatie van het voortgangsverslag in juli 2020 verdere vooruitgang hebben geboekt bij de uitvoering van de maatregelen van de toolbox op nationaal niveau.

Hoewel de nationale processen nog aan de gang zijn, liggen de meeste lidstaten goed op schema om deze in de komende maanden af te ronden. Er zijn echter enkele verschillen tussen afzonderlijke maatregelen, aangezien sommige lidstaten op bepaalde gebieden meer gevorderd zijn dan op andere gebieden.

Al met al bevestigde deze evaluatie dat de beoordeling en conclusies van het voortgangsverslag volledig geldig blijven op gebieden waar meer inspanningen en bijzondere aandacht nodig zijn. In de evaluatie wordt ook gewezen op de acties van de Commissie en Enisa ter ondersteuning van de uitvoering van de toolbox op het gebied van normalisatie en certificering, EU-financiering voor veilige 5G-uitrol, acties ter bevordering van de EU-capaciteit op het gebied van netwerktechnologie en het bevorderen van een divers en duurzaam 5G-ecosysteem in de EU.

In de conclusies van deze evaluatie wordt nader ingegaan op de toekomst van de gecoördineerde werkzaamheden op EU-niveau en wordt een reeks maatregelen voorgesteld, gecategoriseerd naar kerndoelstellingen.

Sinds de publicatie van het voortgangsverslag in juli 2020 hebben de meeste lidstaten verdere vooruitgang geboekt bij de uitvoering van de verschillende maatregelen van de toolbox op nationaal niveau. Een zeer grote meerderheid gaf duidelijke plannen en tijdschema’s aan voor de uitrol van de belangrijkste Toolbox-maatregelen.

Over het geheel genomen schatten bijna alle lidstaten dat zij het lopende uitvoeringsproces medio 2021 zullen voltooien. Zoals echter in het voortgangsverslag van juli 2020 is aangetoond, moeten op een aantal gebieden specifieke aandacht worden besteed en zijn er nog steeds enkele lidstaten waarover nog geen duidelijke plannen met betrekking tot bepaalde maatregelen zijn meegedeeld.

De regelgevende bevoegdheden van de nationale autoriteiten zijn in een grote meerderheid van de lidstaten versterkt, om beveiligingseisen op te leggen aan exploitanten van mobiele netwerken en om beperkingen op te leggen of de levering, de uitrol en de exploitatie van 5G-netwerkapparatuur te verbieden, en de vereisten voor exploitanten van mobiele netwerken zijn of zullen in de meeste lidstaten worden versterkt door middel van concrete activiteiten.

De lidstaten hebben maatregelen ingevoerd die erop gericht zijn beperkingen toe te passen op basis van het risicoprofiel van leveranciers die in bijna alle lidstaten zijn vastgesteld, voorgesteld of gepland. De afhankelijkheid van leveranciers met een hoog risico zal de komende jaren naar verwachting afnemen naarmate de uitrol van 5G-netwerken vordert, zij het met verschillen tussen de afzonderlijke landen.

Verscheidene lidstaten hebben maatregelen inzake diversificatie ingevoerd. Deze maatregelen verzoeken exploitanten van mobiele netwerken (MNO’s) hun inkoop- en diversificatiestrategieën aan de nationale autoriteiten voor te leggen en ervoor te zorgen dat zij maatregelen nemen om de veerkracht te vergroten.

Andere lidstaten hebben nog geen specifieke maatregelen genomen vanwege verschillende uitdagingen, die reeds zijn vastgesteld in het voortgangsverslag van juli 2020.

Ten slotte zijn er mechanismen voor screening van buitenlandse directe investeringen (BDI) in 15 lidstaten, terwijl het proces in verschillende andere lidstaten aan de gang is.

In de mededeling van de Commissie van 29 januari 2020 over „Secure 5G-uitrol in de EU — Uitvoering van het EU-instrumentarium” worden een aantal acties voor de Commissie en het Enisa uiteengezet ter ondersteuning van de uitvoering van de toolbox.

Deze acties hebben betrekking op normalisatie en certificering, EU-financiering voor veilige 5G-uitrol, acties ter bevordering van de EU-capaciteit op het gebied van netwerktechnologie en het bevorderen van een divers en duurzaam 5G-ecosysteem in de EU. De belangrijkste ontwikkelingen op deze gebieden zijn normalisatie en certificering, EU-financiering voor veilige 5G-uitrol, investeringen in EU-capaciteit op het gebied van netwerktechnologieën, facilitering van onderzoek en innovatie, en internationale activiteiten.

Op het gebied van normalisatie en certificering is een subgroep 5G-normalisatie opgericht in het kader van de 5G-werkstroom voor beveiliging van netwerkinformatiesystemen (NIS). Deze subgroep heeft tot doel de coördinatie tussen de lidstaten op het gebied van 5G-normalisatie te vergemakkelijken, overlapping van nationale benaderingen te voorkomen en veiligere producten en processen te bevorderen.

Deze subgroep bood ook een forum om activiteiten in verband met de ontwikkeling van certificeringsregelingen voor 5G-netwerken te bespreken, wat leidde tot de werkstroom voor 5G-cyberbeveiliging, waarin zijn steun werd uitgesproken voor de voorbereiding van een EU-kandidaatregeling op dit gebied. Daarnaast werkt Enisa momenteel de laatste hand aan een verslag met aanbevelingen voor de uitvoering van beveiligingsmaatregelen in bestaande 5G-normen.

Voor de financiering van de veilige uitrol van 5G werkt de Commissie aan de invoering van passende bepalingen inzake cyberbeveiliging in relevante EU-financieringsprogramma’s, onder meer op het niveau van werkprogramma’s en oproepen. Deze financieringsprogramma’s omvatten Horizon Europa, het programma Digitaal Europa, Connecting Europe Facility 2, Europese structuur- en investeringsfondsen, en meer.

Met betrekking tot investeringen in EU-capaciteiten op het gebied van netwerktechnologieën en de bevordering van een divers en duurzaam 5G-ecosysteem heeft de Commissie een Gemeenschappelijke Onderneming voor slimme netwerken en diensten (SNS) in het kader van Horizon Europa voorgesteld, gericht op 5G-uitrol en onderzoeks- en innovatieactiviteiten in 6G.

Het doel van de Gemeenschappelijke Onderneming SNS is de EU in staat te stellen netwerktechnologieën van de volgende generatie te ontwikkelen en Europese oplossingen op de markt te brengen die concurrerend zijn, de wereldwijd beschikbare alternatieven te verrijken en de voorzieningsbronnen te diversifiëren, in overeenstemming met de industriële strategie van de EU en de 5G-toolbox.

Om onderzoek en innovatie te vergemakkelijken, heeft de Commissie O & I op het gebied van op software gebaseerde netwerken, waaronder open radiotoegangsnetwerken (Open RAN), vergemakkelijkt. Negen innovatieacties op dit gebied zijn geselecteerd in het kader van een recente oproep tot Horizon 2020 en zullen naar verwachting in januari 2021 van start gaan.

Op het gebied van Open RAN heeft de Commissie onlangs ook een onafhankelijke studie gestart om markttrends, risico’s en kansen in kaart te brengen.

De toolbox is gepresenteerd door vertegenwoordigers van de lidstaten, de Commissie en het Enisa tijdens tal van internationale evenementen. De diensten van de Commissie houden samen met de Europese Dienst voor extern optreden ook actief toezicht op relevante ontwikkelingen in derde landen, onder meer via het EU-netwerk van delegaties. De toolbox is ook een belangrijk element geworden in de strategische dialogen en partnerschappen van de EU met derde landen.

Verschillende vergaderingen van de subgroep 5G-normalisatie waren gewijd aan het bespreken van de juiste manier om te werken aan 5G-certificering.

Op 27 november 2020 hebben de lidstaten hun steun uitgesproken voor de voorbereiding van een kandidaatcertificeringsregeling voor 5G-componenten en leveranciersprocessen. De Commissie bereidt nu een verzoek voor aan Enisa om in het kader van de cyberbeveiligingswet een kandidaatcertificeringsregeling op dit gebied te ontwikkelen. De European Cybersecurity Certification Group (ECCG) en de Stakeholder Cybersecurity Certification Group (SCCG) zullen ook worden betrokken bij de voorbereiding van de kandidaatregeling.

De Commissie heeft de lidstaten opgeroepen de uitvoering van de belangrijkste toolbox-maatregelen uiterlijk in het tweede kwartaal van 2021 af te ronden en ervoor te zorgen dat de vastgestelde risico’s adequaat en op gecoördineerde wijze zijn beperkt. Dit moet met name gebeuren om de blootstelling aan leveranciers met een hoog risico tot een minimum te beperken en afhankelijkheid van deze leveranciers te voorkomen.

Om het EU-coördinatieproces op het gebied van 5G-cyberbeveiliging voort te zetten en te verdiepen, beschrijft de EU-strategie voor cyberbeveiliging de weg en worden drie hoofddoelstellingen vastgesteld, te weten:

1. zorgen voor verdere convergentie in de aanpak van risicobeperking in de hele EU;
2. ondersteuning van een continue uitwisseling van kennis en capaciteitsopbouw;
3. de veerkracht van de toeleveringsketen en andere strategische veiligheidsdoelstellingen van de EU bevorderen.

Er is een reeks maatregelen vastgesteld voor de korte en middellange termijn om deze doelstellingen te verwezenlijken. Zij omvatten het voortzetten en intensiveren van de uitwisseling van informatie en beste praktijken over specifieke strategische en technische maatregelen, en over geactualiseerde nationale risicobeoordelingen in het kader van de werkstroom netwerk- en informatiebeveiliging, het monitoren van de ontwikkelingen op het gebied van 5G-technologie, de architectuur ervan, de daarmee samenhangende bedreigingen, en het organiseren van activiteiten op het gebied van kennisopbouw over verschillende onderwerpen en het benutten van EU-financieringsmogelijkheden ter ondersteuning van de uitvoering van de toolbox. De Commissie is ook van plan om:

• een concreet actieplan opstellen om de vertegenwoordiging van de EU in normalisatie-instellingen te versterken en veiligheid en interoperabiliteit te bevorderen;
• een kandidaatcertificeringsprogramma voor te bereiden voor de belangrijkste 5G-componenten en de processen van leveranciers;
• de veerkracht van de toeleveringsketen analyseren en ondersteunen, met name door het 5G-ecosysteem te analyseren en belangrijke activa te identificeren;
• investeren in O & I en capaciteiten en zorgen voor een veilige uitrol van 5G-netwerken door middel van passende beveiligingsvereisten in EU-financieringsprogramma’s.

Tot slot zal de Commissie reageren op verzoeken van derde landen die de door de EU ontwikkelde toolbox-aanpak willen begrijpen en mogelijk willen gebruiken.