Filwaqt li l-aġenda ta’ trasparenza wasslet għal moviment globali madwar id-data miftuħa, bejn l-2014 u l-2020 madwar 3 % biss tad-data tad-dinja nfetħet. Dan huwa l-aktar minħabba li kien immexxi mill-effiċjenza u mmexxi mit-teknoloġija, għalhekk bliet kbar biss — aktar minn 1 miljun abitant — ġeneralment ibbenefikaw. L-iżviluppi attwali juru li mis-sempliċi fatt li s-servizzi u d-data jsiru disponibbli online, il-gvernijiet u l-amministrazzjonijiet lokali issa qed jimxu lejn mudell kollaborattiv ta’ kondiviżjoni tad-data. Din il-paradigma ġdida tista’ toħloq valur għal dawk il85 % tal-bliet Ewropej li ma kisbux il-benefiċċji tal-wegħdiet ta’ data miftuħa.
Sabiex jinħoloq l-ambjent legali abilitanti, l-Istrateġija tal-UE għad-Data għandha l-għan li tagħmel lill-UE mexxejja f’soċjetà mmexxija mid-data billi toħloq suq uniku għad-data. Hija tipproponi l-kostruzzjoni ta’ qafas tad-data tal-UE li jappoġġa l-kondiviżjoni tad-data għall-innovaturi. L-att dwar il-Governanza tad-Data jippreżenta saff ta’ governanza komuni għall-ispazji Ewropej tad-data, filwaqt li l-Att dwar id-Data (previst għall-ewwel trimestru tat-3 2021) se jindirizza l-kondiviżjoni tad-data bejn in-negozji u l-gvern (B2G). Fl-aħħar nett, ir-regolament ta’ implimentazzjoni tad-Direttiva dwar id-Data Miftuħa se jiddefinixxi għadd ta’ settijiet ta’ Data ta’ Valur Għoli, li se jkollhom ikunu disponibbli mingħajr ħlas u permezz ta’ interfaċċi tal-programmi ta’ applikazzjoni.
Madankollu, l-għoti ta’ aċċess lill-bliet u lill-komunitajiet għal data aktar rilevanti meħtieġa għall-ġestjoni u t-tfassil tal-politika tal-belt tagħhom u l-ħolqien ta’ swieq tad-data li jippreservaw il-privatezza se jirrikjedu wkoll mekkaniżmi speċifiċi għall-kondiviżjoni tad-data. Dan huwa dak li għandu joħloq l-ispazju tad-data għal komunitajiet newtrali għall-klima u intelliġenti; ambjent interoperabbli, affidabbli u sigur, fejn id-data attwalment frammentata u mxerrda tista’ tiġi kondiviża fost dawk, li jsiru parti minn dan l-ispazju tad-data, abbażi ta’ ftehimiet volontarji u taħt ċerti kundizzjonijiet (eż. drittijiet ta’ aċċess, drittijiet ta’ użu mill-ġdid, liċenzji, tikketti tal-prezzijiet, eċċ.). Hemm għadd ta’ modi possibbli li permezz tagħhom il-bliet diġà qed jużaw id-data miżmuma mis-settur privat, pereżempju permezz tad-donazzjoni tad-data, l-akkwist pubbliku tad-data, il-ġabriet ta’ kondiviżjoni tad-data, jew saħansitra l-klawżoli tal-offerti. Madankollu, l-ispazju tad-data li jmiss għandu jgħin biex jiżdiedu dawn is-soluzzjonijiet permezz ta’ skema ta’ governanza b’diversi partijiet ikkonċernati u arkitettura teknika xierqa. Se tappoġġa wkoll l-indirizzar tal-isfidi bejn il-bliet, eż. id-detezzjoni tal-għargħar jew il-mitigazzjoni tal-avvenimenti klimatiċi.
Il-membri tal-ispazju tad-data se jaqblu b’mod konġunt dwar it-temi ewlenin tad-data (b’rilevanza għall-objettivi tal-Patt Ekoloġiku) li għandhom jiġu aċċessati, kondiviżi, użati u użati mill-ġdid fil-bliet u l-komunitajiet tal-UE, skont kundizzjonijiet simili. L-ispazju tad-data għandu jkun immexxi mid-domanda; kemm l-indirizzar tal-ħtiġijiet konkreti tal-bliet kif ukoll l-iżgurar ta’ disinn ta’ servizz orjentat lejn iċ-ċittadin. Mill-perspettiva tal-bliet, l-aċċess għad-data tas-settur privat b’interess pubbliku huwa kruċjali, għalhekk forsi jistgħu jibbenefikaw minn kundizzjonijiet preferenzjali għall-aċċess u l-użu mill-ġdid ta’ tali data.
F’termini ta’ settijiet tad-data ewlenin jew temi tad-data, l-informazzjoni dwar il-post (GIS, INSPIRE), id-data mill-utilitajiet (eż. l-iskart, l-ilma, il-konsum tal-enerġija) kif ukoll id-data ambjentali (eż. il-kwalità tal-arja, it-temp, eċċ.) issemmew bħala importanti ħafna. Skont il-każ tan-negozju u l-ħtiġijiet tal-bliet, id-data dwar il-popolazzjoni/iċ-ċensiment u kif ukoll id-data mill-operaturi tal-mowbajls u n-networks 5G huma importanti wkoll peress li dawn jistgħu jagħtu rappreżentazzjoni kważi f’ħin reali tat-traffiku, id-distribuzzjoni tal-popolazzjoni matul il-jum u l-flussi tal-ivvjaġġar. F’kuntest ta’ belt intelliġenti, il-kombinazzjoni ta’ din id-data tippermetti servizzi urbani integrati (fuq diversi oqsma), li jirrikjedu l-interoperabbiltà, il-modularità, il-mudelli tad-data komuni, l-APIs kif ukoll il-fiduċja.
Sabiex tiġi żgurata l-interoperabbiltà, il-Mekkaniżmi Minimi ta’ Interoperabbiltà (MIMs) approvati mid-dikjarazzjoni u mill-komunità Living-in.eu, jipprovdu Mudelli ta’ Data Komuni (abbażi ta’ mudelli eżistenti bħal SAREF, DATEX II, GSMA, skema.org) u (iii) Suq (ibbażat fuq il-Forum TM, l-API tan-Negozju u l-Ekosistema tan-negozju Fiware) biex jippermettu l-aċċess għal dawk il-mudelli tad-data. Jiffaċilitaw ukoll il-Ġestjoni tal-Informazzjoni dwar il-Kuntest, il-Ġestjoni tad-Data Personali, u l-akkwist ta’ MIM Ġust tal-AI; dawn l-aħħar tnejn huma xogħol li għadu għaddej. Bħall-MIMs, l-elementi kostitwenti tal-Infrastruttura ta’ Servizzi Diġitali tas-CEF — bħas-Sensar tal-Kuntest, l-Infrastruttura tat-Test tal-Big Data, l-eID, l-eDelivery u l-Firma Elettronika — huma sett ta’ standards u speċifikazzjonijiet tekniċi u jindirizzaw kapaċitajiet diġitali ġeneriċi komuni li jkopru l-ħtiġijiet bażiċi ta’ kwalunkwe Pjattaforma ta’ Servizz Diġitali. Għalhekk, il-bliet m’għandhomx jibdew mill-bidu nett, iżda jistgħu jibdew bl-użu ta’ għodod eżistenti u jibnu fuqhom u għalhekk ikunu interoperabbli mill-bidu nett. Il-ħidma fuq Qafas Ewropew għall-Interoperabbiltà għal Bliet u Komunitajiet Intelliġenti (EIF4SCC) hija kruċjali wkoll għall-ħolqien ta’ spazju tad-data għall-komunitajiet intelliġenti. L-ambizzjoni ta’ dan il-proġett hija li jiffaċilita adozzjoni usa’ ta’ bliet u teknoloġiji intelliġenti u l-iżvilupp ta’ servizzi ġodda billi jiżgura l-interoperabbiltà bejn l-oqsma, il-bliet, ir-reġjuni u l-fruntieri. Dan il-proġett se jipprovdi approċċ komuni lejn id-definizzjoni tal-interoperabbiltà għall-bliet u l-komunitajiet intelliġenti u jiżgura mentalità allinjata dwar l-aspetti tagħha.
Il-governanza tal-ispazju tad-data u b’hekk l-ekosistema tad-data lokali kollha, se tkun kruċjali wkoll. Studju reċenti enfasizza r-rwol tal-awtoritajiet lokali fl-orkestrazzjoni tal-ekosistema, l-importanza tal-involviment tad-detenturi tal-istress, li huwa essenzjali biex jiġu definiti u integrati l-partijiet ikkonċernati rilevanti u mbagħad biex jitqassam il-valur fi ħdan l-ekosistema bejn l-atturi, kwistjonijiet relatati mad-data u approċċ għas-sostenibbiltà ekonomika:
Il-ġestjoni tad-data kollha rilevanti għall-bliet tista’ tkun problema, speċjalment peress li l-projezzjonijiet jindikaw li l-isplużjoni tad-data se tiġi mmultiplikata b’ħamsa fil-ħames snin li ġejjin minħabba apparati konnessi, u b’hekk issir pressjoni fuq fejn u kif tinħażen u tiġi pproċessata d-data tagħna fl-Ewropa. It-tendenza turi wkoll bidla mill-infrastruttura tal-cloud l-aktar ċentrali lejn ix-xifer tan-network, jiġifieri qrib l-utenti finali, inklużi l-bliet. Din il-bidla flimkien maż-żieda fl-aspettattivi tal-utenti finali għal infrastruttura sigura b’konsum baxx tal-enerġija u pproċessar f’ħin reali, il-bliet jistgħu jkunu interessati li jużaw l-infrastruttura tal-cloud. Dan jista’ jirriżulta fi gwadann ta’ 50 % fl-effiċjenza tal-baġit tal-IT tagħhom, jippermetti servizzi tal-ipproċessar tad-data f’ħin reali u jiżgura mod sigur biex tiġi ospitata d-data fil-livell lokali, jew b’mod federat ma’ bliet oħra.
B’mod parallel mal-iżvilupp ta’ spazju tad-data ta’ komunitajiet intelliġenti, diversi spazji tad-data settorjali oħra qed isiru, kull wieħed bl-ispeċifiċitajiet tiegħu stess. L-ispazju tad-data dwar il-mobbiltà għandu l-għan li jżid id-disponibbiltà ta’ data essenzjali biex jappoġġa t-trasport tal-passiġġieri u tal-merkanzija, jiffaċilita l-kondiviżjoni u l-użu mill-ġdid transsettorjali tad-data għall-multimodalità, jgħin l-użu mill-ġdid tad-data u jtejjeb it-traċċabbiltà tad-data. L-ispazju tad-data dwar is-saħħa se jinkludi data sensittiva (ħafna), settijiet ta’ data affidabbli dwar is-saħħa, data dwar il-ġenomika estremament sensittiva u immaġnijiet tal-kanċer. Sabiex tiġi żgurata l-interoperabbiltà, qed jiġu żviluppati speċifikazzjonijiet tekniċi komuni, oqfsa ta’ fiduċja u qafas taċ-ċibersigurtà, flimkien ma’ proposta leġiżlattiva dwar spazju Ewropew tad-data dwar is-saħħa matul l-2021.
L-ispazju tad-data għal komunitajiet newtrali għall-klima u intelliġenti se jkun importanti wkoll għat-Tnejn Diġitali Urbani. Diversi proġetti tal-UE qed imexxu l-kunċett (DUET, LEAD, DigiTranScope, URBANAGE, eċċ.), filwaqt li Eindhoven, Newcastle, Rennes, il-Lussemburgu u r-Renju Unit jistabbilixxu wkoll tewmin li jiffoka fuq il-ħtiġijiet speċifiċi tagħhom. Għaż-żewġ kwistjonijiet dwar is-sigurtà legali fir-rigward tal-kondiviżjoni tad-data, is-sjieda tad-data, ir-rwoli u r-responsabbiltajiet tad-data, id-disponibbiltà u l-kwalità tad-data kif ukoll l-aspetti tal-privatezza huma importanti ħafna. Min-naħa l-oħra, id-dispożizzjonijiet tekniċi, l-approċċi organizzattivi, it-tagħlimiet meħuda u l-komunità dwar l-implimentazzjoni tad-Direttiva INSPIRE (informazzjoni spazjali għall-monitoraġġ tal-politika ambjentali) jistgħu jkunu ta’ għajnuna.
Bħala parti mill-moviment Living-in.eu, il-komunità identifikat għadd ta’ proġetti ikoniċi; soluzzjonijiet diġitali għal diversi sfidi tas-soċjetà b’teknoloġiji multipli. Bħala bidu, l-enfasi se tkun fuq it-tewmin diġitali urban (eż. għall-ippjanar urban jew il-manutenzjoni predittiva), il-kards taċ-ċittadini u l-mobbiltà tal-ajru urbana, filwaqt li oħrajn jistgħu jsegwu fil-futur. Għalhekk, il-bliet u l-komunitajiet huma mistiedna jingħaqdu mal-moviment, biex jibdew jaħdmu flimkien fuq il-viżjoni kondiviża u l-kundizzjonijiet li jippermettulha.
Għal aktar informazzjoni dettaljata, jekk jogħġbok ara r-rapport sħiħ mehmuż.