Πράξη για τα δεδομένα

Φόντο και επισημάνσεις

Ο κανονισμός σχετικά με εναρμονισμένους κανόνες για τη δίκαιη πρόσβαση στα δεδομένα και τη χρήση τους –γνωστός και ως νόμος για τα δεδομένα- τέθηκε σε ισχύ στις 11 Ιανουαρίου 2024. Ο νόμος αποτελεί βασικό πυλώνα της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα δεδομένα και θα συμβάλει σημαντικά στονστόχο τηςψηφιακής δεκαετίαςγιατην προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού. Για περισσότερες σε βάθος εξηγήσεις, ανατρέξτε στην επεξήγηση τουνόμου για ταδεδομένα.

Τα νέα μέτρα συμπληρώνουν την πράξη για τη διακυβέρνηση των δεδομένων, η οποία ήταν το πρώτο παραδοτέο στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα δεδομένα και τέθηκε σε εφαρμογή τον Σεπτέμβριο του 2023. Ενώ ο νόμος για τη διακυβέρνηση δεδομένων ρυθμίζει τις διαδικασίες και τις δομές που διευκολύνουν την εθελοντική κοινοχρησία δεδομένων, ο νόμος για τα δεδομένα διευκρινίζει ποιος μπορεί να δημιουργήσει αξία από τα δεδομένα και υπό ποιες προϋποθέσεις. Από κοινού, οι δύο αυτές πράξεις θα διευκολύνουν την αξιόπιστη και ασφαλή πρόσβαση στα δεδομένα, προωθώντας τη χρήση τους σε βασικούς οικονομικούς τομείς και τομείς δημόσιου συμφέροντος. Θα συμβάλουν επίσης στη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς δεδομένων της ΕΕ, η οποία θα ωφελήσει τελικά τόσο την ευρωπαϊκή οικονομία όσο και την κοινωνία γενικότερα.

Ο νόμος για τα δεδομένα θα επιτρέψει τη δίκαιη κατανομή της αξίας των δεδομένων με τη θέσπιση σαφών και δίκαιων κανόνων για την πρόσβαση και τη χρήση δεδομένων εντός της ευρωπαϊκής οικονομίας δεδομένων, γεγονός που ενισχύεται από την αυξανόμενη επικράτηση του Διαδικτύου των Πραγμάτων (IoT). Χάρη σε αυτόν τον κανονισμό, τα συνδεδεμένα προϊόντα θα πρέπει να σχεδιάζονται και να κατασκευάζονται κατά τρόπο που να δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες (επιχειρήσεις ή καταναλωτές) να έχουν εύκολη και ασφαλή πρόσβαση, χρήση και κοινή χρήση των παραγόμενων δεδομένων.

Ο νόμος για τα δεδομένα είναι μια διατομεακή νομοθετική πράξη (δηλ. καθορίζει αρχές και κατευθυντήριες γραμμές που ισχύουν για όλους τους τομείς). Δεν τροποποιεί τις υφιστάμενες υποχρεώσεις πρόσβασης σε δεδομένα, ωστόσο οποιαδήποτε επικείμενη νομοθεσία θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τις αρχές της.

Ποια είναι τα νέα μέτρα;

Ο νόμος για τα δεδομένα καθιστά διαθέσιμα περισσότερα δεδομένα προς όφελος των επιχειρήσεων, των πολιτών και των δημόσιων διοικήσεων μέσω μιας σειράς μέτρων όπως:

• Αύξηση της ασφάλειας δικαίου για τις εταιρείες και τους καταναλωτές που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή δεδομένων, ιδίως στο πλαίσιο του Διαδικτύου των Πραγμάτων, με τη θέσπιση σαφών κανόνων σχετικά με την επιτρεπόμενη χρήση των δεδομένων και τις συναφείς προϋποθέσεις, διατηρώντας παράλληλα σεεκατοστότους κατόχους δεδομένων να συνεχίσουν να επενδύουν σε υψηλής ποιότητας παραγωγή δεδομένων. Οι νέοι κανόνες αποσκοπούν στη διευκόλυνση της απρόσκοπτης διαβίβασης πολύτιμων δεδομένων μεταξύ κατόχων δεδομένων και χρηστών δεδομένων, διατηρώντας παράλληλα την εμπιστευτικότητα τους. Αυτό θα ενθαρρύνει περισσότερους φορείς, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, να συμμετάσχουν στην οικονομία των δεδομένων. Η Επιτροπή θα αναπτύξει επίσης πρότυπες συμβατικές ρήτρες προκειμένου να βοηθήσει τους συμμετέχοντες στην αγορά να συντάξουν και να διαπραγματευτούν δίκαιες συμβάσεις ανταλλαγής δεδομένων.
• Μετριασμός της κατάχρησης συμβατικών ανισορροπιών που παρεμποδίζουν τη δίκαιη κοινοχρησία δεδομένων. Αυτό συνεπάγεται την προστασία των επιχειρήσεων από άδικους συμβατικούς όρους που επιβάλλονται από ένα μέρος που κατέχει σημαντικά ισχυρότερη θέση στην αγορά.
• Κανόνες που επιτρέπουν σε φορείς του δημόσιου τομέα να έχουν πρόσβαση και να χρησιμοποιούν δεδομένα που κατέχει ο ιδιωτικός τομέας για συγκεκριμένους σκοπούς δημόσιου συμφέροντος. Για παράδειγμα, οι φορείς του δημόσιου τομέα θα είναι σε θέση να ζητούν τα δεδομένα που είναι απαραίτητα για να τους βοηθήσουν να ανταποκριθούν γρήγορα και με ασφάλεια σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης του δημόσιου τομέα, με ελάχιστη επιβάρυνση για τις επιχειρήσεις.
• Νέοι κανόνες που καθορίζουν το πλαίσιο για την αποτελεσματική εναλλαγή των πελατών μεταξύ διαφορετικών παρόχων υπηρεσιών επεξεργασίας δεδομένων για την απελευθέρωση της αγοράς υπολογιστικού νέφους της ΕΕ. Αυτό θα συμβάλει επίσης σε ένα συνολικό πλαίσιο για την αποτελεσματική διαλειτουργικότητα των δεδομένων.
• Αναθεώρηση ορισμένων πτυχών τηςοδηγίας για τιςβάσεις δεδομένων, με ιδιαίτερη έμφαση στην αποσαφήνιση του ρόλου του δικαιώματος βάσης δεδομένων sui generis. Το δικαίωμα αυτό αφορά τη διαφύλαξη του περιεχομένου συγκεκριμένων βάσεων δεδομένων και επεκτείνει την εφαρμογή του σε βάσεις δεδομένων που προέρχονται από δεδομένα που παράγονται ή αποκτώνται μέσω συσκευών του Διαδικτύου των Πραγμάτων (IoT). Αυτό θα διασφαλίσει ότι η ισορροπία μεταξύ των συμφερόντων των κατόχων δεδομένων και των χρηστών συνάδει με τους ευρύτερους στόχους της πολιτικής της ΕΕ για τα δεδομένα.

Πώς λειτουργεί στην πράξη;

Ο νόμος για τα δεδομένα είναι ένας ισχυρός κινητήρας για την καινοτομία και τις νέες θέσεις εργασίας. Θα επιτρέψει στην ΕΕ να διασφαλίσει ότι βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του τελευταίου κύματος προόδου που βασίζεται στα δεδομένα. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα παραδείγματα του αντίκτυπου των νέων κανόνων στην πρόσβαση και τη χρήση δεδομένων που παράγονται από συσκευές διαδικτύου των πραγμάτων.

• Όταν αγοράζετε ένα «παραδοσιακό» προϊόν, λαμβάνετε όλα τα εξαρτήματα και τα αξεσουάρ του. Ωστόσο, στην περίπτωση συνδεδεμένων συσκευών (συγκεκριμένα εντόςτου Διαδικτύου των Πραγμάτων (IoT)), δημιουργούνται νέα δεδομένα κατά τη διάρκεια της κανονικής χρήσης. Αυτό προσθέτει στο προϊόν, καθιστώντας ένα από τα βασικά συστατικά του. Ο νόμος για τα δεδομένα παρέχει σε ιδιώτες και επιχειρήσεις το δικαίωμα πρόσβασης στα δεδομένα που παράγονται μέσω της χρήσης έξυπνων αντικειμένων, μηχανών και συσκευών.
• Οι χρήστες συνδεδεμένων προϊόντων μπορούν να επιλέξουν να μοιραστούν αυτά τα δεδομένα με τρίτους. Αυτό θα επιτρέψει στους παρόχους υπηρεσιών εξυπηρέτησης μετά την αγορά (π.χ. επισκευή) να ενισχύσουν και να καινοτομήσουν τις υπηρεσίες τους, προωθώντας τον θεμιτό ανταγωνισμό με παρόμοιες υπηρεσίες που παρέχονται από τους κατασκευαστές. Ως εκ τούτου, οι χρήστες συνδεδεμένων προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των καταναλωτών, των γεωργών, των αεροπορικών εταιρειών, των κατασκευαστικών εταιρειών ή των ιδιοκτητών κτιρίων, θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν πιο οικονομικά αποδοτικούς παρόχους επισκευής και συντήρησης (ή να αναλάβουν οι ίδιοι τα καθήκοντα αυτά), οδηγώντας σε δυνητικά χαμηλότερες τιμές στην αγορά. Αυτό θα μπορούσε επίσης να παρατείνει τη διάρκεια ζωής των συνδεδεμένων προϊόντων, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη τωνστόχων της Πράσινης Συμφωνίας.
• Η προσβασιμότητα των δεδομένων που αφορούν τις επιδόσεις του βιομηχανικού εξοπλισμού ανοίγει ευκαιρίες για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας. Βιομηχανίες όπως η μεταποίηση, η γεωργία και οι κατασκευές μπορούν να βελτιστοποιήσουν τους λειτουργικούς κύκλους, τις γραμμές παραγωγής και τη διαχείριση της αλυσίδας εφοδιασμού, αξιοποιώντας τεχνολογίες μηχανικής μάθησης.
• Στη γεωργία ακριβείας,η εφαρμογή των αναλύσεων IoT σε δεδομένα από διασυνδεδεμένο εξοπλισμό επιτρέπει στους αγρότες να αναλύουν πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο, συμπεριλαμβανομένων των καιρικών συνθηκών, της θερμοκρασίας, των επιπέδων υγρασίας, των τιμών της αγοράς και των σημάτων GPS. Αυτή η ανάλυση παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη βελτιστοποίηση και την αύξηση της απόδοσης των καλλιεργειών. Η καλύτερη κατανόηση των δεδομένων σε πραγματικό χρόνο στηρίζει τον αποτελεσματικότερο σχεδιασμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, βοηθώντας τους γεωργούς να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την κατανομή των πόρων.

Έναρξη εφαρμογής

Ο νόμος για τα δεδομένα τέθηκε σε ισχύ στις 11 Ιανουαρίου 2024 και θα τεθεί σε ισχύ τον Σεπτέμβριο του 2025.

Ανοικτή διαβούλευση

Η ανοικτή δημόσια διαβούλευση σχετικά με τον νόμο για τα δεδομένα πραγματοποιήθηκε από τις 3 Ιουνίου έως τις 3 Σεπτεμβρίου 2021. Η συνοπτική έκθεση προέβη σε απολογισμό των εισηγήσεων και παρουσιάζει τις απόψεις των ενδιαφερόμενων μερών που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της πρότασης, εστιάζοντας σε ποσοτικές πτυχές.

Η πρόταση πράξης για τα δεδομένα ήταν ανοικτή για ανατροφοδότηση από τα ενδιαφερόμενα μέρη από τις 14 Μαρτίου έως τις 11 Μαΐου 2022. Οι παρατηρήσεις αυτές υποβλήθηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και ενσωματώθηκαν στη νομοθετική συζήτηση.