An Gníomh Sonraí

Cúlra agus Buaicphointí

Tháinig an Rialachán i ndáil le rialacha comhchuibhithe maidir le rochtain chothrom ar shonraí agus maidir le húsáid chothrom sonraí — ar a dtugtar an Gníomh um Shonraí freisin —i bhfeidhm an11 Eanáir 2024.  Is príomhcholún denstraitéis Eorpach maidir le sonraíé an Gníomh agus cuirfidh sé go mór lecuspóir naDeacáide Digitímaidir leis angclaochlú digiteach a chur chun cinn. Chun míniú níos doimhne a fháil, féach an Gníomh um Shonraí a mhínítear.

Comhlánaíonn na bearta nua an Gníomh um Rialachas Sonraí,arbh é an chéad bheart insoláthartha é faoin straitéis Eorpach maidir le sonraí agus a tháinig i bhfeidhm i mí Mheán Fómhair 2023. Cé go rialaítear leis an nGníomh um Rialachas Sonraí próisis agus struchtúir lena n-éascaítear comhroinnt dheonach sonraí, soiléirítear leis an nGníomh um Shonraí cé atá in ann luach a chruthú ó shonraí agus cé na coinníollacha faoinar féidir sin a dhéanamh. Le chéile, éascóidh an dá ghníomh sin rochtain iontaofa shlán ar shonraí, rud a chothóidh a n-úsáid i bpríomhearnálacha eacnamaíocha agus i réimsí a bhaineann le leas an phobail. Rannchuideoidh siad freisin le margadh aonair sonraí de chuid an Aontais a bhunú, rud a rachaidh chun tairbhe do gheilleagar na hEorpa agus don tsochaí i gcoitinne araon ar deireadh.

Leis an nGníomh um Shonraí, beifear in ann luach na sonraí a dháileadh go cothrom trírialacha soiléire cothroma a bhunú maidir le rochtain a fháil ar shonraí agus úsáid a bhaint astu laistigh de gheilleagar sonraí na hEorpa, ar riachtanas é atá méadaithe ag leitheadúlacht Idirlíon naRudaí Nithiúla (IoT) atá ag dul iméid.  A bhuí leis an rialachán seo, ní mór táirgí nasctha a dhearadh agus a mhonarú ar bhealach a chuirfidh ar chumas úsáideoirí (gnólachtaínó tomhaltóirí) na sonraí a ghintear a rochtain, a úsáid agus a chomhroinnt go héasca agus go slán.

Is píosa reachtaíochta trasearnála é an Gníomh um Shonraí (i.e. leagtar amach ann prionsabail agus treoirlínte a bhfuil feidhm acu maidir le gach earnáil). Ní dhéanann sé na hoibleagáidí maidir le rochtain ar shonraí atá ann cheana a mhodhnú, ach ba cheart go mbeadh aon reachtaíocht atá le teacht ag teacht lena prionsabail. 

Cad iad na bearta nua?

Leis an nGníomh um Shonraí, cuirtear níos mó sonraí ar fáil ar mhaithe le cuideachtaí, saoránaigh agus riaracháin phoiblí trí shraith beart amhail:

• Deimhneacht dhlíthiúil a mhéadú do chuideachtaí agus do thomhaltóirí a bhíonn ag gabháil do ghiniúint sonraí, go háirithe laistigh den chreat maidir le hIdirlíon na Rudaí Nithiúla, trí rialacha soiléire a bhunú maidir leis an úsáid is incheadaithe a bhaint as sonraí agus maidir leis na coinníollacha gaolmhara, agus,ag an am céanna, dreasachtaí a chothúdo shealbhóirí sonraí chun leanúint d’infheistíocht a dhéanamh i nginiúint sonraí ar ardchaighdeán. Is é is aidhm do na rialacha nua aistriú rianúil sonraí luachmhara idir sealbhóirí sonraí agus úsáideoirí sonraí a éascú agus, ag an am céanna, rúndacht na sonraí sin a chaomhnú. Spreagfaidh sé sin níos mó gníomhaithe, gan beann ar a méid, chun páirt a ghlacadh sa gheilleagar sonraí. Forbróidh an Coimisiún clásail chonarthacha eiseamláireacha freisin chun cabhrú le rannpháirtithe sa mhargadh conarthaí cothroma comhroinnte sonraí a dhréachtú agus a chaibidliú.
• Mí-úsáid míchothromaíochtaí conarthacha a chuireann bac ar chomhroinnt chothrom sonraí amhaolú. Is éard atá i gceist leis sin fiontair a chosaint ar théarmaí conarthacha éagóracha arna bhforchur ag páirtí a bhfuil seasamh margaidh i bhfad níos láidre aige.
• Rialacha lena gcuirtear ar chumas comhlachtaí earnála poiblí rochtain a fháil ar shonraí atá i seilbh na hearnála príobháidí agus iad a úsáid chun críocha sonracha a bhaineann le leas an phobail. Mar shampla, beidh comhlachtaí na hearnála poiblí in ann na sonraí is gá a iarraidh chun cabhrú leo freagairt go tapa agus go slán d’éigeandáil phoiblí, agus an t-ualach is lú is féidir a chur ar ghnólachtaí.
• Rialachanua lena leagtar síos an creat do chustaiméirí chun aistriú go héifeachtach idir soláthraithe éagsúla seirbhísí próiseála sonraí chun margadh néalríomhaireachta an Aontais a dhíghlasáil. Rannchuideoidh sé sin freisin le creat foriomlán le haghaidh idir-inoibritheacht éifeachtúil sonraí.
• Athbhreithniú ar ghnéithe áirithe denTreoir maidir le Bunachair Sonraí, ag díriú go háirithe ar ról an chirt suigenerismaidir le bunachar sonraí a shoiléiriú. Baineann an ceart sin le hábhar bunachar sonraí sonrach a chosaint agus leathnaítear a chur i bhfeidhm chuig bunachair sonraí a dhíorthaítear ó shonraí a ghintear nó a fhaightear trí ghléasanna Idirlíon na Rudaí Nithiúla (IoT). Áiritheofar leis sin go mbeidh an chothromaíocht idir leasanna sealbhóirí sonraí agus úsáideoirí sonraí i gcomhréir le cuspóirí níos leithne bheartas sonraí an Aontais. 

Conas a oibríonn sé go praiticiúil?

Is inneall cumhachtach é an Gníomh um Shonraí don nuálaíocht agus do phoist nua. Cuirfidh sé ar chumas an Aontais a áirithiú go mbeidh sé ar thús cadhnaíochta sadul chun cinn sonraíbhunaithe is déanaí. Seo thíos roinnt samplaí de thionchar na rialacha nua ar rochtain agus úsáid sonraí a ghineann gairis Idirlíon na Rudaí Nithiúla.

• Agus táirge 'traidisiúnta' á cheannach agat, faigheann tú a chomhpháirteanna agus a ghabhálais go léir. I gcás gairis nasctha (go sonrach laistigh d’Idirlíon na Rudaí Nithiúla (IoT)),áfach, gintear sonraí nua le linn gnáthúsáide. Cuireann sé seo leis an táirge, agus é ar cheann dá chomhpháirteanna riachtanacha. Leis an nGníomh um Shonraí, tugtar an ceart do dhaoine aonair agus do ghnólachtaí rochtain a fháil ar na sonraí a tháirgtear trí oibiachtaí cliste, meaisíní cliste agus gléasanna cliste a úsáid.
• Féadfaidhúsáideoirí táirgí nasctha rogha a dhéanamh na sonraí sin a chomhroinnt le tríú páirtithe. Cuirfidh sé sin ar a gcumas do sholáthraithe seirbhísí iarmhargaidh (e.g. deisiúchán) a gcuid seirbhísí a fheabhsú agus a nuáil, rud a chothóidh iomaíocht chóir le seirbhísí comhchosúla a sholáthraíonn monaróirí. Dá bhrí sin, beidh an rogha ag úsáideoirí táirgí nasctha, lena n-áirítear tomhaltóirí, feirmeoirí, aerlínte, cuideachtaí tógála nó úinéirí foirgneamh, soláthraithe deisiúcháin agus cothabhála níos costéifeachtaí a roghnú (nó na cúraimí sin a dhéanamh iad féin), as a dtiocfaidh praghsanna a d’fhéadfadh a bheith níos ísle sa mhargadh. D’fhéadfadh sé sin síneadh a chur le saolré táirgí nasctha freisin, rud a chuirfeadh lecuspóirí an Chomhaontaithe Ghlais.
• Le hinrochtaineacht na sonraí a bhaineann le feidhmíocht trealaimh thionsclaíoch, cruthaítear deiseanna chun éifeachtúlacht a fheabhsú. Is féidir le tionscail amhail monaraíocht, talmhaíocht agus foirgníocht timthriallta oibríochtúla, línte táirgeachta agus bainistíocht an tslabhra soláthair a bharrfheabhsú, agus teicneolaíochtaí meaisínfhoghlama á ngiaráil.
• Sa talmhaíocht bheacht,cuireann cur i bhfeidhm anailísíocht IoT ar shonraí ó threalamh idirnasctha ar chumas feirmeoirí anailís a dhéanamh ar fhaisnéis fíor-ama, lena n-áirítear dálaí aimsire, teocht, leibhéil taise, praghsanna margaidh agus comharthaí GPS. Tugann an anailís seo léargais luachmhara chun táirgeacht barr a bharrfheabhsú agus a mhéadú. Tacaíonn an tuiscint fheabhsaithe ar shonraí fíor-ama le pleanáil feirme níos éifeachtaí, rud a chabhraíonn le feirmeoirí cinntí eolasacha a dhéanamh maidir le leithdháileadh acmhainní.

Teacht i bhfeidhm

Tháinig an Gníomh um Shonraí i bhfeidhm an 11 Eanáir 2024, agus beidh sé infheidhme i mí Mheán Fómhair 2025.

Comhairliúchán oscailte

Bhí an comhairliúchán poiblí oscailte maidir leis an nGníomh um Shonraí ar siúl ón 3 Meitheamh go dtí an 3 Meán Fómhair 2021. Rinneadh breithniúsa tuarascáil achomairar na haighneachtaí agus cuireadh tuairimí na bpáirtithe leasmhara i láthair a chuidigh leis an togra a mhúnlú, ag díriú ar ghnéithe cainníochtúla.

Bhí an togra le haghaidh Gníomh um Shonraí oscailte d’aiseolas ó pháirtithe leasmhara ón 14 Márta go dtí an 11 Bealtaine 2022. Cuireadh an t-aiseolas sin faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa agus na Comhairle agus cuireadh san áireamh é sa díospóireacht reachtach.