Akt w sprawie danych

Rozporządzenie w sprawie zharmonizowanych przepisów dotyczących sprawiedliwego dostępu do danych i ich wykorzystywania – znane również jako akt w sprawie danych – weszło w życie 11 stycznia 2024 r. i zaczęło obowiązywać 12 września 2025 r. Akt ten jest kluczowym filarem europejskiej strategii w zakresie danych i wniesie znaczący wkład w realizację celu cyfrowej dekady, jakim jestprzyspieszenie transformacji cyfrowej. Akt w sprawie danych zawiera bardziej szczegółowe wyjaśnienia.

Akt w sprawie danych ma na celu wzmocnienie pozycji użytkowników – zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorstw – poprzez zapewnienie im większej kontroli nad danymi generowanymi przez ich urządzenia podłączone do internetu, takie jak samochody, inteligentne telewizory i maszyny przemysłowe. Stanowi on podstawę sprawiedliwej, innowacyjnej i konkurencyjnej europejskiej gospodarki opartej na danych. W tym celu akt w sprawie danych:

• Zapewnia, aby urządzenia podłączone do internetu na rynku UE były projektowane w taki sposób, aby umożliwiały wymianę danych
• Daje konsumentom możliwość wyboru większej liczby usług, bez konieczności polegania na producencie urządzenia
• Zapewnia użytkownikom biznesowym w branżach takich jak produkcja czy rolnictwo dostęp do danych na temat wydajności urządzeń przemysłowych, otwierając możliwości zwiększenia wydajności i optymalizacji operacji
• Umożliwia konsumentom łatwe przesyłanie danych i przełączanie się między dostawcami usług w chmurze
• Zakaz nieuczciwych umów, które mogłyby uniemożliwić udostępnianie danych

Akt w sprawie danych jest aktem międzysektorowym (tj. określa zasady i wytyczne mające zastosowanie do wszystkich sektorów). Nie zmienia ona istniejących obowiązków w zakresie dostępu do danych, jednak wszelkie przyszłe przepisy powinny być zgodne z jej zasadami.

Akt w sprawie danych udostępnia więcej danych z korzyścią dla przedsiębiorstw, obywateli i administracji publicznej za pomocą zestawu środków, takich jak:

Zwiększenie pewności prawa

Przedsiębiorstwa i konsumenci zajmujący się generowaniem danych, w szczególności w ramach internetu rzeczy, korzystają z jasnych zasad dotyczących dopuszczalnego wykorzystania danych i związanych z tym warunków, przy jednoczesnym utrzymaniu zachęt dla posiadaczy danych do dalszego inwestowania w generowanie danych wysokiej jakości. Nowe przepisy mają ułatwić płynne przekazywanie cennych danych między posiadaczami danych a użytkownikami danych, przy jednoczesnym zachowaniu ich poufności. Zachęci to większą liczbę podmiotów, niezależnie od ich wielkości, do udziału w gospodarce opartej na danych. Komisja opracuje również wzorcowe klauzule umowne, aby pomóc uczestnikom rynku w opracowywaniu i negocjowaniu sprawiedliwych umów o udostępnianiu danych.

Łagodzenie nadużywania nierównowagi umownej

Nierównowaga umowna utrudnia sprawiedliwą wymianę danych. Łagodzenie ich pociąga za sobą ochronę przedsiębiorstw przed niesprawiedliwymi warunkami umownymi narzuconymi przez stronę posiadającą znacznie silniejszą pozycję rynkową.

Dostęp sektora publicznego do danych i ich wykorzystanie

Przepisy umożliwiające organom sektora publicznego dostęp do danych będących w posiadaniu sektora prywatnego i ich wykorzystywanie do określonych celów leżących w interesie publicznym. Na przykład organy sektora publicznego będą mogły żądać danych niezbędnych do szybkiego i bezpiecznego reagowania na niebezpieczeństwo publiczne, przy minimalnym obciążeniu przedsiębiorstw.

Zmiana dostawcy

Nowe przepisy ustanawiające ramy umożliwiające klientom skuteczne przełączanie się między różnymi dostawcami usług przetwarzania danych w celu odblokowania unijnego rynku usług w chmurze. Przyczyni się to również do stworzenia ogólnych ram skutecznej interoperacyjności danych.

Równowaga między interesami posiadaczy danych a użytkownikami

Przegląd niektórych aspektów dyrektywy w sprawie baz danych, ze szczególnym uwzględnieniem wyjaśnienia roli prawa sui generis do baz danych. Prawo to odnosi się do ochrony zawartości konkretnych baz danych i rozszerza jego zastosowanie na bazy danych pochodzące z danych generowanych lub pozyskiwanych za pośrednictwem urządzeń Internetu Rzeczy (IoT). Zapewni to, aby równowaga między interesami posiadaczy danych i użytkowników była zgodna z szerszymi celami polityki UE w zakresie danych.

Akt w sprawie danych jest potężnym motorem innowacji i nowych miejsc pracy. Umożliwi to UE dopilnowanie, by znalazła się w czołówce najnowszej fali postępów opartych na danych. Poniżej przedstawiono kilka przykładów wpływu nowych przepisów na dostęp i wykorzystanie danych generowanych przez urządzenia internetu rzeczy:

Prawo dostępu do danych

Kupując "tradycyjny" produkt, otrzymujesz wszystkie jego komponenty i akcesoria. Jednak w przypadku podłączonych urządzeń (szczególnie w ramach Internetu Rzeczy (IoT)) podczas normalnego użytkowania generowane są nowe dane. Akt w sprawie danych daje osobom fizycznym i przedsiębiorstwom prawo dostępu do danych wytworzonych dzięki wykorzystaniu inteligentnych obiektów, maszyn i urządzeń.

Opłacalna naprawa i konserwacja produktów skomunikowanych

Użytkownicy produktów skomunikowanych mogą zdecydować się na udostępnienie tych danych stronom trzecim. Umożliwi to dostawcom usług posprzedażnych (np. napraw) ulepszanie i wprowadzanie innowacji w zakresie ich usług, wspierając uczciwą konkurencję z podobnymi usługami świadczonymi przez producentów. W związku z tym użytkownicy produktów skomunikowanych, w tym konsumenci, rolnicy, linie lotnicze, przedsiębiorstwa budowlane lub właściciele budynków, będą mieli możliwość wyboru bardziej opłacalnych dostawców usług naprawy i konserwacji (lub samodzielnego wykonywania tych zadań), co doprowadzi do potencjalnie niższych cen na rynku. Mogłoby to również wydłużyć żywotność produktów skomunikowanych, przyczyniając się w ten sposób do realizacji celów Zielonego Ładu.

Dostęp do danych dotyczących wyników

Dostępność danych dotyczących wydajności urządzeń przemysłowych otwiera możliwości zwiększenia wydajności. Branże takie jak produkcja, rolnictwo i budownictwo mogą zoptymalizować cykle operacyjne, linie produkcyjne i zarządzanie łańcuchem dostaw, wykorzystując technologie uczenia maszynowego.

Poprawa rolnictwa

W rolnictwie precyzyjnym zastosowanie analityki IoT do danych z połączonego sprzętu umożliwia rolnikom analizowanie informacji w czasie rzeczywistym, w tym warunków pogodowych, temperatury, poziomu wilgotności, cen rynkowych i sygnałów GPS. Analiza ta dostarcza cennych informacji pozwalających na optymalizację i zwiększenie plonów. Lepsze zrozumienie danych w czasie rzeczywistym sprzyja skuteczniejszemu planowaniu gospodarstw rolnych, pomagając rolnikom w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących alokacji zasobów.

Akt w sprawie danych ma zastosowanie od 12 września 2025 r., co stanowi ważny krok naprzód w budowaniu sprawiedliwej i innowacyjnej europejskiej gospodarki opartej na danych.

Od czasu przyjęcia rozporządzenia Komisja aktywnie współpracuje z przedsiębiorstwami różnej wielkości, stowarzyszeniami branżowymi i społeczeństwem obywatelskim w celu wyjaśnienia jego przepisów i opracowania praktycznych narzędzi wspierających jego wdrażanie. Zaangażowanie to trwa nadal po wejściu w życie. Bieżący dialog z zainteresowanymi stronami zapewnia, aby informacje zwrotne stanowiły podstawę przyszłych wytycznych, zapewniały proporcjonalność wdrażania i przyczyniały się do realizacji szerszego programu uproszczeń Komisji.

W celu dalszego wspierania zainteresowanych stron Komisja opublikowała już materiały zawierające wytyczne, w tym często zadawane pytania (FAQ) i inne zasoby. Ponadto uruchomiony zostanie specjalny punkt pomocy prawnej ds. aktu w sprawie danych, aby zapewnić przedsiębiorstwom bezpośrednią pomoc w konkretnych kwestiach związanych ze stosowaniem nowych przepisów.