Cyfryzacja europejskiego sektora rolnego

W wytycznych politycznych Komisji Europejskiej na lata 2024–2029 podkreślono ten potencjał poprzez priorytetowe traktowanie wsparcia dla całego łańcucha wartości żywności poprzez inwestycje i innowacje w gospodarstwach rolnych, spółdzielniach, przedsiębiorstwach rolno-spożywczych i MŚP.

W jaki sposób cyfryzacja przekształca sektor rolny?

Technologie cyfrowe w rolnictwie mogą zwiększyć wydajność gospodarstw rolnych poprzez zwiększenie zrównoważoności, wydajności i odporności, zwłaszcza dzięki technologiom internetu rzeczy, czujnikom, analizie danych (np. w oparciu o sztuczną inteligencję) i systemom wsparcia decyzji, co prowadzi do bardziej dostosowanych do potrzeb i precyzyjnych operacji rolniczych.

Europejskie wysiłki na rzecz poczynienia postępów w integracji technologii cyfrowych w europejskim sektorze rolnym są udokumentowane. Komisja Europejska wsparła kilka projektów w zakresie badań naukowych i innowacji (R&I) (np. ATLAS, DEMETER (zob. ramka 1, rys. 2), a także działania wdrożeniowe, takie jak wspólna europejska przestrzeń danych dotyczących rolnictwa, które kształtują cyfryzację w rolnictwie UE. 

Rolniczy łańcuch wartości obejmuje producentów, dostawców produktów agrochemicznych, przetwórców żywności, sprzedawców detalicznych i konsumentów. Dzięki cyfryzacji zainteresowane strony korzystają z większej przejrzystości i usprawnionych procesów w całym łańcuchu wartości, z lepszą komunikacją, zautomatyzowanym transferem danych i technologiami takimi jak blockchain, umożliwiającymi śledzenie produktów. Ponadto technologie cyfrowe mogą zwiększyć wydajność i opłacalność na wszystkich etapach łańcucha wartości, zmniejszając nakłady (takie jak energia) i emisje.

Innowacyjne MŚP i przedsiębiorstwa typu start-up mogą powstawać i rozwijać się, zapewniając nowe rozwiązania, pomysły i perspektywy dotyczące ekosystemu rolno-spożywczego i związanych z nim wyzwań.

Pomimo wielu korzyści cyfryzacja może również tworzyć przepaść cyfrową, na przykład między rolnikami mającymi dostęp do najnowocześniejszych technologii a rolnikami bez dostępu do nich. Na różnice te mogą mieć wpływ oddalenie, obroty gospodarstw, umiejętności i wiek rolników.

Dlaczego dane w rolnictwie są ważne?

Większe wykorzystanie aplikacji cyfrowych w rolnictwie prowadzi do większej ilości danych, które są bardzo specyficzne i zróżnicowane. Gromadzenie danych dotyczących rolnictwa obejmuje grunty, uprawy, zwierzęta gospodarskie, dane agronomiczne, dane klimatyczne, dane dotyczące maszyn, dane finansowe i dane dotyczące zgodności. Niektóre dane mogą być uważane przez rolników za dane osobowe lub wrażliwe, takie jak dane dotyczące tras ciągników lub czynników prowadzących do udanej produkcji. Inne dane mogą być postrzegane przez przedsiębiorstwa rolne jako poufne. Dane dotyczące rolnictwa, zwłaszcza jeśli są dostępne dla wielu gospodarstw, są ważne z ekonomicznego punktu widzenia nie tylko dla rolników, ale także dla całego łańcucha wartości, np. dla prognoz rynkowych, rozwoju produktów i ubezpieczeń. Rolnicy obawiają się, że ich dane mogą być wykorzystywane przez osoby trzecie bez ich zgody lub wiedzy. Ochrona tajemnic handlowych ma zasadnicze znaczenie.

Kluczowe znaczenie ma zatem zapewnienie zabezpieczeń w zakresie udostępniania danych, suwerenności danych i bezpieczeństwa danych, aby budować zaufanie i nie zagrażać dalszemu rozwojowi i akceptacji inteligentnego rolnictwa.

Aby ułatwić sprawiedliwą wymianę danych między sektorami, UE przyjęłaakt wsprawie danych, który wejdzie w życie w 2025 r. Unijny kodeks postępowania.pdf w sprawie wymiany danych dotyczących rolnictwa, ustanowiony przez grupę stowarzyszeń z unijnego łańcucha rolno-spożywczego, zawiera wytyczne dotyczące wykorzystywania danych dotyczących rolnictwa, w szczególności prawa dostępu do nich i ich wykorzystywania.

Weuropejskiej strategii wzakresie danych Komisja zapowiedziała utworzenie wspólnej europejskiej przestrzeni danych dotyczących rolnictwa (CEADS), aby ułatwić wiarygodną wymianę danych dotyczących rolnictwa między prywatnymi zainteresowanymi stronami (np. rolnikami, przedsiębiorstwami maszynowymi, dostawcami usług w zakresie danych) a organami publicznymi. Wdrażanie odbywa się zgodnie z podejściem etapowym, począwszy od działania przygotowawczego „AgridataSpace”,a następnie działania wdrożeniowego finansowanego w ramach programu „Cyfrowa Europa”. 

Ogólnie rzecz biorąc, szereg polityk i przepisów UE określa ramy wykorzystywania i ponownego wykorzystywania danych istotnych dla sektora rolnego.

 

W jaki sposób możemy pobudzić innowacje cyfrowe w rolnictwie w Unii Europejskiej?

 

Kilka programów UE przyczynia się do zwiększenia wykorzystania innowacyjnych technologii cyfrowych w sektorze rolno-spożywczym. Strategiczne podejście do programowania jest atutem. Powyższa ilustracja pokazuje, w jaki sposób ten ambitny cel jest wspierany na szczeblu UE: Działania w zakresie badań naukowych i innowacji (R&I) są uzupełniane działaniami wdrożeniowymi w celu zapewnienia skalowania innowacyjnych rozwiązań wprowadzających je odpowiednio na rynek i do użytkowników końcowych. Kluczowe działania finansowane przez UE obejmują w dziedzinie badań naukowych i innowacji szeregprojektów w ramach programu „Horyzont Europa”.pdf,partnerstwo wramach programu „Horyzont Europa”.pdf  Rolnictwo danych oraz europejskie ośrodki testowo-doświadczalne (TEF) w zakresie sztucznej inteligencji w sektorze rolno-spożywczym.pdf ,europejskie centra innowacji cyfrowych,a także w dziedzinie wdrażania wspólnej europejskiej przestrzeni danych dotyczących rolnictwa. Inne uzupełniające programy i polityki zapewniają np. wsparcie na rzecz budowania zdolności użytkowników końcowych, np. rolników w ramach wspólnej polityki rolnej.

Korzyści i wyzwania związane z technologiami cyfrowymi i technologiami danych w rolnictwie

Wykorzystanie technologii cyfrowych w rolnictwie może przynieść szereg korzyści:

• Optymalizacjaprodukcji: Cyfryzacja może pomóc rolnikom w podejmowaniu lepszych decyzji, optymalizacji działalności i zwiększeniu wydajności, prowadząc do wyższych zysków i bardziej zrównoważonego sektora rolnego. Technologie rolnictwa precyzyjnego zmniejszają nakłady i koszty produkcji oraz ślad środowiskowy działalności rolniczej poprzez optymalizację wykorzystania zasobów i zmniejszenie ilości odpadów.

• Lepszy dobrostan zwierząt: Zastosowania cyfrowe mogą zwiększyć dobrostan zwierząt, np. poprzez śledzenie warunków zdrowotnych (zob. rys. 1).

• Większe warunki pracy: Automatyzacja i optymalizacja dzięki technologiom cyfrowym, w tym robotyce, zmniejszają fizyczne i psychiczne obciążenie rolników pracą, prowadząc do poprawy warunków pracy.

• Większa przejrzystość: Konkretne technologie cyfrowe, takie jak łańcuch bloków, poprawiają identyfikowalność i przejrzystość produktów rolnych w łańcuchu wartości, umożliwiając konsumentom dokonywanie bardziej świadomych wyborów. 

• Wzrost konkurencyjności: Cyfryzacja pomaga europejskiemu sektorowi rolnemu utrzymać konkurencyjność w skali globalnej poprzez dostarczanie innowacyjnych rozwiązań i tworzenie nowych możliwości biznesowych dla wszystkich podmiotów w łańcuchu wartości.

Pomimo płynących z tego korzyści nadal istnieją wyzwania:

• Brak świadomości i umiejętności: Wielu rolników może nie być świadomych potencjalnych korzyści płynących z cyfryzacji i może nie posiadać umiejętności i zasobów niezbędnych do korzystania z nowych technologii. 

• Przepaść cyfrowa: Wiele obszarów wiejskich nadal nie ma niezawodnego i przystępnego cenowo dostępu do internetu, co utrudnia przyjęcie technologii cyfrowych, co jest jednym z kluczowych czynników powodujących „przepaść cyfrową” między rolnikami.

• Brak efektywności kosztowej: Koszt wdrożenia niektórych technologii cyfrowych może być wyższy niż potencjalne korzyści, zwłaszcza dla drobnych producentów rolnych. 

• Potrzeba zaufania do udostępniania danych: Obawy dotyczące prywatności danych i własności wśród rolników mogą utrudniać wymianę danych między różnymi podmiotami w sektorze rolnym.

• Niedociągnięcia w zakresie interoperacyjności: Brak interoperacyjności między różnymi systemami, ponieważ wiele aplikacji cyfrowych lub maszyn różnych marek może nie być kompatybilnych, co utrudnia udostępnianie danych i ich integrację.

Aby cyfryzacja była inkluzywna i dostępna dla wszystkich, decydenci polityczni, liderzy branży i dostawcy technologii muszą współpracować w celu przejrzystego promowania korzyści płynących z cyfryzacji i wspierania rolników poprzez szkolenia, zasoby i zachęty do przyjmowania nowych technologii. W ten sposób europejski sektor rolny może zmaksymalizować korzyści płynące z ery cyfrowej, poprawiając zrównoważony rozwój i rentowność, a jednocześnie zajmując się pilnymi kwestiami, takimi jak bezpieczeństwo żywnościowe i zmiana klimatu.