Gníomh IS

Leis annGníomh um anIntleacht Shaorga (Rialachán(AE) 2024/1689 lena leagtar síos rialacha comhchuibhithe maidir leis an intleacht shaorga),soláthraítear ceanglais agus oibleagáidí soiléire d’fhorbróirí agus d’imlonnóirí intleachta saorga maidir le húsáidí sonracha na hintleachta saorga. Ag an am céanna, féachann an rialachán le hualaí riaracháin agus airgeadais ar ghnólachtaí a laghdú, go háirithe fiontair bheaga agus mheánmhéide (FBManna).

Tá an Gníomh um an Intleacht Shaorga mar chuid de phacáiste níos leithne de bhearta beartais chun tacú le forbairt na hintleachta saorga iontaofa, lena n-áirítear freisin an Pacáiste Nuálaíochta maidir leis an Intleacht Shaorga agus anPlean Comhordaithe maidir leis an Intleacht Shaorga. I dteannta a chéile, ráthaítear leis na bearta sin sábháilteacht agus cearta bunúsacha daoine agus gnólachtaí a mhéid a bhaineann leis an intleacht shaorga. Ina theannta sin, neartaíonn siad an glacadh, an infheistíocht agus an nuálaíocht san intleacht shaorga ar fud an Aontais.

Is é an Gníomh um an Intleacht Shaorga an chéad chreat dlíthiúil cuimsitheach riamh maidir leis an intleacht shaorga ar fud an domhain. Is é is aidhm do na rialacha nua intleacht shaorga iontaofa a chothú san Eoraip agus níos faide i gcéin, trína áirithiú go n-urramaíonn córais intleachta saorga cearta bunúsacha, sábháilteacht agus prionsabail eiticiúla agus trí aghaidh a thabhairt ar na rioscaí a bhaineann le samhlacha intleachta saorga atá an-chumhachtach agus a bhfuil tionchar mór acu.

Cén fáth a bhfuil gá le rialacha maidir leis an intleacht shaorga?

Leis an nGníomh um an Intleacht Shaorga, cinntítear gur féidir le muintir na hEorpa muinín a bheith acu as an méid atá le tairiscint ag an intleacht shaorga. Cé nach bhfuil aon riosca ag baint le formhór na gcóras intleachta saorga agus gur féidir leo rannchuidiú le go leor dúshlán sochaíoch a réiteach, cruthaíonn córais intleachta saorga áirithe rioscaí nach mór dúinn aghaidh a thabhairt orthu chun torthaí neamh-inmhianaithe a sheachaint.

Mar shampla, is minic nach féidir a fháil amach cén fáth a bhfuil cinneadh nó tuar déanta ag córas intleachta saorga agus go bhfuil gníomhaíocht ar leith déanta aige. Mar sin, d'fhéadfadh sé a bheith deacair a mheas an raibh duine faoi mhíbhuntáiste éagórach, mar shampla i gcinneadh fruilithe nó in iarratas ar scéim sochair phoiblí.

Cé go dtugtar cosaint áirithe leis an reachtaíocht atá ann cheana, ní leor é chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin shonracha a d’fhéadfadh a bheith ag baint le córais intleachta saorga.

Leis na rialacha nua:

• aghaidh a thabhairt ar na rioscaí a chruthaítear go sonrach le feidhmchláir intleachta saorga
• cleachtais intleachta saorga a mbaineann rioscaí do-ghlactha leo a thoirmeasc
• liosta d’fheidhmchláir ardriosca a chinneadh
• ceanglais shoiléire a leagan síos maidir le córais intleachta saorga le haghaidh feidhmchláir ardriosca
• oibleagáidí sonracha imscarthóirí agus soláthraithe feidhmchlár intleachta saorga ardriosca a shainiú
• measúnú comhréireachta a éileamh sula gcuirfear córas intleachta saorga ar leith i mbun seirbhíse nó sula gcuirfear ar an margadh é
• forfheidhmiú a chur i bhfeidhm tar éis córas intleachta saorga ar leith a chur ar an margadh
• struchtúr rialachais a bhunú ar an leibhéal Eorpach agus ar an leibhéal náisiúnta

Cur chuige rioscabhunaithe

Sainítear sa Chreat Rialála 4 leibhéal riosca le haghaidh córais intleachta saorga:

Tá cosc ar gach córas IS a mheastar a bheith ina bhagairt shoiléir ar shábháilteacht, slite beatha agus cearta daoine, ó scóráil shóisialta ag rialtais go bréagáin a úsáideann cúnamh gutha a spreagann iompar contúirteach.

Riosca ard

Áirítear ar na córais intleachta saorga a shainaithnítear mar chórais ardriosca teicneolaíocht intleachta saorga a úsáidtear sna nithe seo a leanas:

• bonneagair chriticiúla (e.g. iompar), a d’fhéadfadh beatha agus sláinte na saoránach a chur i mbaol
• oideachas nó gairmoiliúint, a d’fhéadfadh an rochtain ar oideachas agus ar chúrsa gairmiúil i saol duine a chinneadh (e.g. scrúduithe a scóráil)
• comhpháirteanna sábháilteachta táirgí (e.g. IS a úsáid i máinliacht róbatchuidithe)
• fostaíocht, bainistiú oibrithe agus rochtain ar fhéinfhostaíocht (e.g. bogearraí sórtála CVanna le haghaidh nósanna imeachta earcaíochta)
• seirbhísí riachtanacha príobháideacha agus poiblí (e.g. scóráil creidmheasa lena ndiúltaítear deis do shaoránaigh iasacht a fháil)
• forfheidhmiú an dlí a d’fhéadfadh cur isteach ar chearta bunúsacha daoine (e.g. meastóireacht ar iontaofacht fianaise)
• bainistiú imirce, tearmainn agus rialaithe teorann (e.g. scrúdú uathoibrithe ar iarratais ar víosaí)
• próisis cheartais agus dhaonlathacha a riar (e.g. réitigh intleachta saorga chun rialuithe cúirte a chuardach)

Tá córais intleachta saorga ardriosca faoi réir oibleagáidí diana sular féidir iad a chur ar an margadh:

• córais leordhóthanacha measúnaithe agus maolaithe riosca
• ardcháilíocht na dtacar sonraí lena gcothaítear an córas chun rioscaí agus torthaí idirdhealaitheacha a íoslaghdú
• logáil gníomhaíochta chun inrianaitheacht torthaí a áirithiú
• doiciméadacht mhionsonraithe ina soláthraítear an fhaisnéis uile is gá maidir leis an gcóras agus a chuspóir chun go ndéanfaidh na húdaráis measúnú ar a chomhlíontacht
• faisnéis shoiléir agus leordhóthanach don imlonnaitheoir
• bearta formhaoirseachta daonna iomchuí chun riosca a íoslaghdú
• leibhéal ard stóinseachta, slándála agus cruinnis

Meastar go mbaineann ardriosca le gach cianchóras sainaitheanta bithmhéadraí agus go bhfuil siad faoi réir diancheanglais. Toirmisctear, i bprionsabal, cian-sainaithint bhithmhéadrach a úsáid i spásanna a bhfuil rochtain ag an bpobal orthu chun críocha fhorfheidhmiú an dlí.

Déantar eisceachtaí cúnga a shainiú agus a rialáil go docht, amhail nuair is gá chun leanbh atá ar iarraidh a chuardach, chun garbhagairt sceimhlitheoireachta shonrach a chosc nó chun déantóir ciona choiriúil thromchúisigh nó duine atá faoi dhrochamhras ina leith a bhrath, a aimsiú, a shainaithint nó a ionchúiseamh.

Tá na húsáidí sin faoi réir údarú ó chomhlacht breithiúnach nó ó chomhlacht neamhspleách eile agus faoi réir teorainneacha iomchuí ama, raon geografach agus na mbunachar sonraí a chuardaítear.

Riosca teoranta

Baineann riosca teorantaleis na rioscaí a bhaineann le heaspa trédhearcachta in úsáid IS. Leis an nGníomh um an Intleacht Shaorga, tugtar isteach oibleagáidí sonracha trédhearcachta chun a áirithiú go gcuirfear daoine ar an eolas nuair is gá, rud a chothóidh muinín. Mar shampla, agus córais intleachta saorga amhail botaí comhrá á n-úsáid acu, ba cheart daoine a chur ar an eolas go bhfuil siad ag idirghníomhú le meaisín ionas gur féidir leo cinneadh eolasach a dhéanamh leanúint ar aghaidh nó céim siar. Ní mór do sholáthraithe a áirithiú freisin gur féidir ábhar a ghintear le IS a shainaithint. Thairis sin, ní mór téacs a ghintear le IS agus a fhoilsítear chun an pobal a chur ar an eolas faoi ábhair a bhaineann le leas an phobail a lipéadú mar théacs a ghintear go saorga. Baineann sé seo freisin le hábhar fuaime agus físe ar domhainbhrionnuithe iad.

Riosca íosta nó gan riosca ar bith

Leis an nGníomh um an Intleacht Shaorga, ceadaítear IS lena mbaineann riosca íosta a úsáid saor in aisce. Áirítear leis sin feidhmchláir amhail físchluichí atá cumasaithe ag an intleacht shaorga nó scagairí turscair. Tagann formhór mór na gcóras intleachta saorga a úsáidtear san Aontas faoi láthair faoin gcatagóir sin.

Cén chaoi a n-oibríonn sé ar fad sa chleachtas do sholáthraithe córas intleachta saorga ardriosca?

A luaithe a bheidh córas intleachta saorga ar an margadh, beidh na húdaráis i gceannas ar fhaireachas margaidh, áiritheoidh imscarthóirí formhaoirseacht dhaonna agus faireachán daonna, agus beidh córas faireacháin iarmhargaidh i bhfeidhm ag soláthraithe. Déanfaidh soláthraithe agus imlonnaitheoirí teagmhais thromchúiseacha agus mífheidhmiú a thuairisciú freisin.

Réiteach chun samhlacha móra intleachta saorga a úsáid go hiontaofa

Tá méadú ag teacht ar líon na samhlacha intleachta saorga ilchuspóireacha atá ag éirí ina gcomhpháirteanna de chórais intleachta saorga. Is féidir leis na samhlacha seo tascanna éagsúla gan áireamh a dhéanamh agus a oiriúnú.

Cé gur féidir le samhlacha intleachta saorga ilchuspóireacha réitigh intleachta saorga níos fearr agus níos cumhachtaí a chumasú, is deacair maoirseacht a dhéanamh ar na cumais uile.

Leis an nGníomh um an Intleacht Shaorga, tugtar isteach oibleagáidí trédhearcachta le haghaidh na samhlacha intleachta saorga ilchuspóireacha uile chun tuiscint níos fearr ar na samhlacha sin agus oibleagáidí breise bainistíochta riosca a chumasú le haghaidh samhlacha atá an-chumasach agus a bhfuil tionchar mór acu. Áirítear ar na hoibleagáidí breise sin féinmheasúnú agus maolú rioscaí sistéamacha, teagmhais thromchúiseacha a thuairisciú, meastóireachtaí tástála agus samhlacha a dhéanamh, chomh maith le ceanglais chibearshlándála.

Reachtaíocht a sheasfaidh an aimsir

Ós rud é gur teicneolaíocht í an intleacht shaorga atá ag athrú go tapa, tá cur chuige a sheasfaidh an aimsir ag an rialachán, rud a fhágann gur féidir rialacha a chur in oiriúint don athrú teicneolaíoch. Ba cheart go leanfadh feidhmchláir intleachta saorga de bheith iontaofa fiú tar éis iad a chur ar an margadh. Chuige sin, tá gá le cáilíocht leanúnach agus bainistíocht riosca ó sholáthraithe.

Forfheidhmiú agus cur chun feidhme

Déanann an Oifig Eorpach um Intleacht Shaorga, a bunaíodh i mí Feabhra 2024 laistigh den Choimisiún, maoirseacht ar fhorfheidhmiú agus ar chur chun feidhme an Ghnímh um an Intleacht Shaorga leis na Ballstáit. Is é is aidhm dó timpeallacht a chruthú ina n-urramaíonn teicneolaíochtaí IS dínit an duine, cearta agus muinín. Cothaíonn sé comhar, nuálaíocht agus taighde san intleacht shaorga i measc páirtithe leasmhara éagsúla freisin. Thairis sin, glacann sé páirt in idirphlé agus comhar idirnáisiúnta maidir le saincheisteanna IS, ag aithint dó an gá atá le hailíniú domhanda maidir le rialachas IS. Trí na hiarrachtaí sin, déanann an Oifig Eorpach um Intleacht Shaorga a dícheall an Eoraip a chur ar thús cadhnaíochta i bhforbairt eiticiúil agus inbhuanaithe theicneolaíochtaí IS.

Na chéad chéimeanna eile

Tháinigan Gníomh um an Intleacht Shaorga i bhfeidhm an 1 Lúnasa agus beidh sé infheidhme go hiomlán 2 bhliain ina dhiaidh sin, cé is moite de roinnt eisceachtaí: tiocfaidh toirmisc i bhfeidhm tar éis 6 mhí, beidh feidhm ag na rialacha rialachais agus ag na hoibleagáidí maidir le samhlacha intleachta saorga ilchuspóireacha tar éis 12 mhí agus beidh feidhm ag na rialacha maidir le córais intleachta saorga – atá leabaithe i dtáirgí rialáilte – tar éis 36 mhí. Chun an t-aistriú chuig an gcreat rialála nua a éascú, sheol an Coimisiún anComhshocrú um an Intleacht Shaorga,tionscnamh deonach lena bhféachtar le tacú leis an gcur chun feidhme amach anseo agus lena n-iarrtar ar fhorbróirí intleachta saorga ón Eoraip agus níos faide i gcéin príomhoibleagáidí an Ghnímh um an Intleacht Shaorga a chomhlíonadh roimh am.