Togra le haghaidh creat rialála maidir leis an intleacht shaorga

Is é is aidhm don togra rialála ceanglais agus oibleagáidí soiléire a chur ar fáil d’fhorbróirí, d’imlonnóirí agus d’úsáideoirí intleachta saorga maidir le húsáidí sonracha IS. Ag an am céanna, féachtar leis an togra ualaí riaracháin agus airgeadais a laghdú do ghnólachtaí, go háirithe d’fhiontair bheaga agus mheánmhéide (FBManna).

Tá an togra mar chuid de phacáiste IS níos leithne, lena n-áirítear freisin an Plean Comhordaithe nuashonraithe maidir leis an Intleacht Shaorga. Le chéile, ráthófar leis an gcreat rialála agus leis an bPlean Comhordaithe sábháilteacht agus cearta bunúsacha daoine agus gnólachtaí a mhéid a bhaineann leis an intleacht shaorga. Agus, neartóidh siad an glacadh, an infheistíocht agus an nuálaíocht san intleacht shaorga ar fud an Aontais.

Cén fáth a bhfuil rialacha maidir leis an intleacht shaorga de dhíth orainn?

Leis an rialachán maidir leis an intleacht shaorga atá beartaithe, cinntítear gur féidir le muintir na hEorpa muinín a bheith acu as a bhfuil le tairiscint ag an intleacht shaorga. Cé go bhfuil formhór na gcóras intleachta saorga teoranta d’aon riosca agus gur féidir leo rannchuidiú le go leor dúshlán sochaíoch a réiteach, cruthaíonn córais intleachta saorga áirithe rioscaí nach mór dúinn aghaidh a thabhairt orthu chun torthaí neamh-inmhianaithe a sheachaint.

Mar shampla, is minic nach féidir a fháil amach cén fáth a bhfuil cinneadh nó tuar déanta ag córas intleachta saorga agus go ndearna sé gníomhaíocht ar leith. Mar sin, d’fhéadfadh sé a bheith deacair a mheas an raibh duine faoi mhíbhuntáiste éagórach, mar shampla i gcinneadh fruilithe nó in iarratas ar scéim leasa phoiblí.

Cé go dtugtar cosaint áirithe leis an reachtaíocht atá ann cheana, ní leor aghaidh a thabhairt ar na dúshláin shonracha a d’fhéadfadh a bheith ag baint le córais intleachta saorga.

Leis na rialacha atá beartaithe, déanfar an méid seo a leanas:

• aghaidh a thabhairt ar na rioscaí a chruthaítear go sonrach le feidhmchláir IS;
• liosta feidhmeanna ardriosca a mholadh;
• ceanglais shoiléire a leagan síos do chórais intleachta saorga le haghaidh feidhmchláir ardriosca;
• oibleagáidí sonracha a shainiú d’úsáideoirí IS agus do sholáthraithe feidhmchlár ardriosca;
• measúnú comhréireachta a mholadh sula gcuirfear an córas intleachta saorga i mbun seirbhíse nó sula gcuirfear ar an margadh é;
• forfheidhmiú a mholadh tar éis córas intleachta saorga den sórt sin a chur ar an margadh;
• struchtúr rialachais a mholadh ar an leibhéal Eorpach agus ar an leibhéal náisiúnta.

Cur chuige rioscabhunaithe

Sainítear 4 leibhéal riosca san intleacht shaorga sa Chreat Rialála:

• Riosca do-ghlactha
• Ardriosca
• Riosca teoranta
• Riosca íosta nó gan riosca ar bith

Riosca do-ghlactha

Meastar go bhfuil gach córas intleachta saorga ina bhagairt shoiléir ar shábháilteacht, ar shlite beatha agus ar chearta daoine, ó scóráil shóisialta ag rialtais go bréagáin a úsáideann cúnamh gutha a spreagann iompar contúirteach.

Ardriosca

Áirítear ar na córais intleachta saorga a shainaithnítear mar chórais ardriosca teicneolaíocht intleachta saorga a úsáidtear sna réimsí seo a leanas:

• bonneagair chriticiúla (e.g. iompar), a d’fhéadfadh beatha agus sláinte na saoránach a chur i mbaol;
• oideachas nó gairmoiliúint, a d’fhéadfadh rochtain ar oideachas agus ar chúrsa gairmiúil shaol duine a chinneadh (e.g. scrúduithe a scóráil);
• comhpháirteanna sábháilteachta táirgí (e.g. feidhm IS sa mháinliacht róbatchuidithe);
• fostaíocht, bainistiú oibrithe agus rochtain ar fhéinfhostaíocht (e.g. bogearraí sórtála CV le haghaidh nósanna imeachta earcaíochta);
• seirbhísí riachtanacha príobháideacha agus poiblí (e.g. scóráil creidmheasa lena ndiúltaítear deis do shaoránaigh iasacht a fháil);
• forfheidhmiú an dlí a d’fhéadfadh cur isteach ar chearta bunúsacha daoine (e.g. meastóireacht ar iontaofacht na fianaise);
• bainistiú imirce, tearmainn agus rialaithe teorann (e.g. barántúlacht doiciméad taistil a fhíorú);
• riar an cheartais agus na bpróiseas daonlathach (e.g. an dlí a chur i bhfeidhm ar shraith nithiúil fíricí).

Beidh córais intleachta saorga ardriosca faoi réir oibleagáidí diana sular féidir iad a chur ar an margadh:

• córais leordhóthanacha um measúnú riosca agus um maolú riosca;
• na tacair sonraí ar ardchaighdeán a chuireann leis an gcóras chun rioscaí agus torthaí idirdhealaitheacha a íoslaghdú;
• gníomhaíocht a logáil chun inrianaitheacht torthaí a áirithiú;
• doiciméadacht mhionsonraithe ina soláthraítear an fhaisnéis uile is gá maidir leis an gcóras agus an cuspóir atá leis do na húdaráis measúnú a dhéanamh ar a chomhlíontacht;
• faisnéis shoiléir agus leordhóthanach don úsáideoir;
• bearta iomchuí formhaoirseachta daonna chun an riosca a íoslaghdú;
• ardleibhéal stóinseachta, slándála agus cruinnis.

Meastar go bhfuil riosca ard ag baint le gach cianchóras sainaitheanta bithmhéadraí agus go bhfuil siad faoi réir diancheanglais. Tá toirmeasc, i bprionsabal, ar chian-sainaithint bhithmhéadrach a úsáid i spásanna a bhfuil rochtain ag an bpobal orthu chun críocha fhorfheidhmiú an dlí.

Sainmhínítear agus rialaítear eisceachtaí cúnga go docht, amhail nuair is gá sin chun leanbh ar iarraidh a chuardach, chun garbhagairt shonrach sceimhlitheoireachta a chosc nó chun déantóir ciona choiriúil thromchúisigh nó amhrastach ciona choiriúil thromchúisigh a bhrath, a aimsiú, a shainaithint nó a ionchúiseamh.

Tá úsáid den sórt sin faoi réir údarú ó chomhlacht breithiúnach nó ó chomhlacht neamhspleách eile agus faoi réir teorainneacha ama iomchuí, raon geografach agus na bunachair sonraí atá á gcuardach.

Riosca teoranta

Baineann riosca teoranta le córais intleachta saorga a bhfuil oibleagáidí sonracha trédhearcachta ag baint leo. Agus córais intleachta saorga amhail botaí comhrá á n-úsáid acu, ba cheart d’úsáideoirí a bheith ar an eolas go bhfuil siad ag idirghníomhú le meaisín ionas gur féidir leo cinneadh eolasach a dhéanamh leanúint ar aghaidh nó dul siar.

Riosca íosta nó gan riosca ar bith

Ceadaítear leis an togra úsáid saor in aisce a bhaint as IS lena ngabhann riosca íosta. Áirítear leis sin feidhmchláir amhail físchluichí IS-chumasaithe nó scagairí turscair. Tá formhór mór na gcóras intleachta saorga atá in úsáid san Aontas faoi láthair sa chatagóir sin.

A luaithe a bheidh córas intleachta saorga ar an margadh, bíonn na húdaráis i gceannas ar fhaireachas margaidh, áirithíonn úsáideoirí maoirseacht agus faireachán daonna, agus tá córas faireacháin iarmhargaidh i bhfeidhm ag soláthraithe. Déanfaidh soláthraithe agus úsáideoirí teagmhais thromchúiseacha agus mífheidhmiú a thuairisciú freisin.

Reachtaíocht a sheasfaidh an aimsir

Ós rud é gur teicneolaíocht í an intleacht shaorga atá ag athrú go tapa, tá cur chuige a sheasfaidh an aimsir ag an togra, rud a fhágann gur féidir rialacha a chur in oiriúint d’athruithe teicneolaíochta. Ba cheart feidhmchláir intleachta saorga a bheith fós iontaofa fiú tar éis dóibh a bheith curtha ar an margadh. Chuige sin, tá gá le bainistíocht leanúnach cáilíochta agus riosca ó sholáthraithe.

Na chéad chéimeanna eile

Tar éis an togra ón gCoimisiún i mí Aibreáin 2021, d’fhéadfadh an rialachán teacht i bhfeidhm go déanach in 2023 in idirthréimhse. Sa tréimhse sin, dhéanfaí caighdeáin a shainordú agus a fhorbairt, agus bheadh na struchtúir rialachais ag feidhmiú. Is é an dara leath de 2024 an t-am is luaithe a d’fhéadfadh an rialachán a bheith infheidhme maidir le hoibreoirí agus na caighdeáin réidh agus na chéad mheasúnuithe comhréireachta déanta.