Att dwar l-IA

L-Att dwar l-IA (ir-Regolament (UE) 2024/1689 li jistabbilixxi regoli armonizzati dwar l-intelliġenza artifiċjali) huwa l-ewwel qafas legali komprensiv li qatt sar dwar l-IA madwar id-dinja. L-għan tar-regoli huwa li titrawwem IA affidabbli fl-Ewropa.

L-Att dwar l-IA jistabbilixxi sett ċar ta’ regoli bbażati fuq ir-riskju għall-iżviluppaturi u l-amministraturi tal-IA rigward użi speċifiċi tal-IA. L-Att dwar l-IA huwa parti minn pakkett usa’ ta’ miżuri ta’ politika li jappoġġaw l-iżvilupp ta’ IA affidabbli, li jinkludi wkoll il-Pakkett dwar l-Innovazzjoni tal-IA, it-tnedija ta’ Fabbriki tal-IA u l-Pjan Ikkoordinat dwar l-IA. Flimkien, dawn il-miżuri jiggarantixxu s-sikurezza, id-drittijiet fundamentali u l-IA ċċentrata fuq il-bniedem, u jsaħħu l-adozzjoni, l-investiment u l-innovazzjoni fl-IA madwar l-UE.

Biex tiffaċilita t-tranżizzjoni għall-qafas regolatorju l-ġdid, il-Kummissjoni nediet il-Patt dwar l-IA, inizjattiva volontarja li tfittex li tappoġġa l-implimentazzjoni futura, tinvolvi ruħha mal-partijiet ikkonċernati u tistieden lill-fornituri u lill-amministraturi tal-IA mill-Ewropa u lil hinn minnha biex jikkonformaw mal-obbligi ewlenin tal-Att dwar l-IA qabel iż-żmien. 

Għaliex neħtieġu regoli dwar l-IA?

L-Att dwar l-IA jiżgura li l-Ewropej ikunu jistgħu jafdaw dak li l-IA għandha x’toffri. Filwaqt li l-biċċa l-kbira tas-sistemi tal-IA huma limitati għal ebda riskju u jistgħu jikkontribwixxu biex jissolvew ħafna sfidi tas-soċjetà, ċerti sistemi tal-IA joħolqu riskji li rridu nindirizzaw biex nevitaw eżiti mhux mixtieqa.

Pereżempju, spiss ma jkunx possibbli li wieħed isir jaf għaliex sistema tal-IA tkun ħadet deċiżjoni jew previżjoni u tkun ħadet azzjoni partikolari. Għalhekk, jista’ jsir diffiċli li jiġi vvalutat jekk xi ħadd kienx żvantaġġat b’mod inġust, bħal f’deċiżjoni ta’ reklutaġġ jew f’applikazzjoni għal skema ta’ benefiċċju pubbliku.

Għalkemm il-leġiżlazzjoni eżistenti tipprovdi xi protezzjoni, mhijiex biżżejjed biex tindirizza l-isfidi speċifiċi li s-sistemi tal-IA jistgħu jġibu magħhom.

Approċċ ibbażat fuq ir-riskju

L-Att dwar l-IA jiddefinixxi 4 livelli ta’ riskju għas-sistemi tal-IA:

Riskju inaċċettabbli

Is-sistemi kollha tal-IA meqjusa bħala theddida ċara għas-sikurezza, l-għajxien u d-drittijiet tan-nies huma pprojbiti. L-Att dwar l-IA jipprojbixxi tmien prattiki, jiġifieri:

1. manipulazzjoni u qerq dannużi bbażati fuq l-IA
2. sfruttament dannuż ibbażat fuq l-IA tal-vulnerabbiltajiet
3. punteġġ soċjali
4. Valutazzjoni jew tbassir tar-riskju ta’ reat kriminali individwali
5. brix mhux immirat tal-internet jew materjal tas-CCTV biex jinħolqu jew jiġu estiżi bażijiet ta' data ta' rikonoxximent tal-wiċċ
6. ir-rikonoxximent tal-emozzjonijiet fil-postijiet tax-xogħol u fl-istituzzjonijiet tal-edukazzjoni
7. kategorizzazzjoni bijometrika biex jiġu dedotti ċerti karatteristiċi protetti
8. identifikazzjoni bijometrika remota f'ħin reali għal finijiet ta' infurzar tal-liġi fi spazji aċċessibbli għall-pubbliku

Riskju għoli

Il-każijiet ta’ użu tal-IA li jistgħu joħolqu riskji serji għas-saħħa, għas-sikurezza jew għad-drittijiet fundamentali huma kklassifikati bħala ta’ riskju kbir. Dawn il-każijiet ta’ użu b’riskju għoli jinkludu:

• Komponenti tas-sikurezza tal-IA f’infrastrutturi kritiċi (eż. it-trasport), li l-falliment tagħhom jista’ jpoġġi l-ħajja u s-saħħa taċ-ċittadini f’riskju
• Soluzzjonijiet tal-IA użati fl-istituzzjonijiet edukattivi, li jistgħu jiddeterminaw l-aċċess għall-edukazzjoni u l-kors tal-ħajja professjonali ta’ xi ħadd (eż. punteġġ tal-eżamijiet)
• Komponenti tas-sikurezza tal-prodotti bbażati fuq l-IA (eż. l-applikazzjoni tal-IA f’kirurġija assistita mir-robots)
• Għodod tal-IA għall-impjiegi, il-ġestjoni tal-ħaddiema u l-aċċess għal impjieg indipendenti (eż. software għall-issortjar tas-CVs għar-reklutaġġ)
• Ċerti każijiet ta’ użu tal-IA użati biex jingħata aċċess għal servizzi privati u pubbliċi essenzjali (eż. punteġġ tal-kreditu li jċaħħad liċ-ċittadini mill-opportunità li jiksbu self)
• Sistemi tal-IA użati għall-identifikazzjoni bijometrika remota, ir-rikonoxximent tal-emozzjonijiet u l-kategorizzazzjoni bijometrika (eż. sistema tal-IA għall-identifikazzjoni retroattiva ta’ ħanut)
• Każijiet ta’ użu tal-IA fl-infurzar tal-liġi li jistgħu jinterferixxu mad-drittijiet fundamentali tan-nies (eż. evalwazzjoni tal-affidabbiltà tal-evidenza)
• Każijiet ta’ użu tal-IA fil-ġestjoni tal-migrazzjoni, tal-ażil u tal-kontroll tal-fruntieri (eż. eżami awtomatizzat tal-applikazzjonijiet għal viża)
• Soluzzjonijiet tal-IA użati fl-amministrazzjoni tal-ġustizzja u fil-proċessi demokratiċi (eż. soluzzjonijiet tal-IA għat-tħejjija ta’ deċiżjonijiet tal-qorti)

Is-sistemi tal-AI b’riskju kbir huma soġġetti għal obbligi stretti qabel ma jkunu jistgħu jitqiegħdu fis-suq:

• sistemi adegwati ta’ valutazzjoni u mitigazzjoni tar-riskju
• kwalità għolja tas-settijiet tad-data li jalimentaw is-sistema biex jiġu minimizzati r-riskji ta’ eżiti diskriminatorji
• ir-reġistrazzjoni tal-attività biex tiġi żgurata t-traċċabbiltà tar-riżultati
• dokumentazzjoni dettaljata li tipprovdi l-informazzjoni kollha meħtieġa dwar is-sistema u l-iskop tagħha għall-awtoritajiet biex jivvalutaw il-konformità tagħha
• informazzjoni ċara u adegwata lill-amministratur
• miżuri xierqa ta’ sorveljanza umana
• livell għoli ta’ robustezza, ċibersigurtà u akkuratezza

Riskju ta' trasparenza

Dan jirreferi għar-riskji assoċjati mal-ħtieġa għal trasparenza dwar l-użu tal-IA. L-Att dwar l-IA jintroduċi obbligi speċifiċi ta’ divulgazzjoni biex jiġi żgurat li l-bnedmin jiġu infurmati meta jkun meħtieġ biex tiġi ppreservata l-fiduċja. Pereżempju, meta jintużaw sistemi tal-IA bħal chatbots, il-bnedmin għandhom ikunu konxji li qed jinteraġixxu ma’ magna sabiex ikunu jistgħu jieħdu deċiżjoni infurmata.

Barra minn hekk, il-fornituri tal-IA ġenerattiva jridu jiżguraw li l-kontenut iġġenerat mill-IA jkun identifikabbli. Barra minn hekk, ċertu kontenut iġġenerat mill-IA għandu jkun ittikkettat b'mod ċar u viżibbli, jiġifieri deep fakes u test ippubblikat bl-għan li jinforma lill-pubbliku dwar kwistjonijiet ta' interess pubbliku.

Riskju minimu jew l-ebda riskju

L-Att dwar l-IA ma jintroduċix regoli għall-IA li jitqiesu bħala minimi jew l-ebda riskju. Il-maġġoranza l-kbira tas-sistemi tal-IA użati bħalissa fl-UE jaqgħu f’din il-kategorija. Dan jinkludi applikazzjonijiet bħal logħob tal-kompjuter abilitat bl-AI jew filtri tal-ispam.

Dan kollu kif jaħdem fil-prattika għall-fornituri ta’ sistemi tal-IA b’riskju għoli?

Dan kollu kif jaħdem fil-prattika għall-fornituri ta’ sistemi tal-IA b’riskju għoli?

Ladarba sistema tal-IA tkun fis-suq, l-awtoritajiet ikunu responsabbli mis-sorveljanza tas-suq, l-amministraturi jiżguraw is-sorveljanza u l-monitoraġġ mill-bniedem, u l-fornituri jkollhom fis-seħħ sistema ta’ monitoraġġ ta’ wara t-tqegħid fis-suq. Il-fornituri u l-amministraturi se jirrapportaw ukoll inċidenti serji u funzjonament ħażin.

Soluzzjoni għall-użu affidabbli ta’ mudelli kbar tal-IA

Mudelli tal-IA bi skop ġenerali jistgħu jwettqu firxa wiesgħa ta’ kompiti u qed isiru l-bażi għal ħafna sistemi tal-IA fl-UE. Xi wħud minn dawn il-mudelli jista’ jkollhom riskji sistemiċi jekk ikunu kapaċi ħafna jew jintużaw b’mod wiesa’. Biex tiġi żgurata IA sikura u affidabbli, l-Att dwar l-IA jistabbilixxi regoli għall-fornituri ta’ tali mudelli. Dan jinkludi t-trasparenza u r-regoli relatati mad-drittijiet tal-awtur. Għal mudelli li jista’ jkollhom riskji sistemiċi, il-fornituri għandhom jivvalutaw u jimmitigaw dawn ir-riskji.

Ir-regoli tal-Att dwar l-IA dwar l-IA għal skop ġenerali se jsiru effettivi f’Awwissu 2025. L-Uffiċċju tal-IA qed jiffaċilita t-tfassil ta’ Kodiċi ta’ Prattika biex jiddeskrivi fid-dettall dawn ir-regoli. Il-Kodiċi għandu jirrappreżenta għodda ċentrali għall-fornituri biex juru l-konformità mal-Att dwar l-IA, filwaqt li jinkorpora prattiki tal-ogħla livell ta’ żvilupp tekniku. 

Governanza u implimentazzjoni

L-Uffiċċju Ewropew tal-IA u l-awtoritajiet tal-Istati Membri huma responsabbli għall-implimentazzjoni, is-superviżjoni u l-infurzar tal-Att dwar l-IA. Il-Bord tal-IA, il-Bord Xjentifiku u l-Forum Konsultattiv imexxu u jagħtu pariri dwar il-governanza tal-Att dwar l-IA. Skopri aktar dettalji dwar il-Governanza u l-infurzar tal-Att dwar l-IA.  

Il-passi li jmiss

L-Att dwar l-IA daħal fis-seħħ fl-1 ta’ Awwissu 2024, u se jkun applikabbli bis-sħiħ sentejn wara fit-2 ta’ Awwissu 2026, b’xi eċċezzjonijiet:

• il-projbizzjonijiet u l-obbligi tal-litteriżmu fl-IA li daħlu fis-seħħ mit-2 ta’ Frar 2025
• ir-regoli ta’ governanza u l-obbligi għall-mudelli tal-IA bi skop ġenerali jsiru applikabbli fit-2 ta’ Awwissu 2025
• ir-regoli għas-sistemi tal-IA b'riskju kbir - inkorporati fi prodotti regolati - għandhom perjodu ta' tranżizzjoni estiż sat-2 ta' Awwissu 2027