An Treoir maidir le hInrochtaineacht Gréasáin — Caighdeáin agus comhchuibhiú

Réamhrá

Is gné thábhachtach í an inrochtaineacht dhigiteach de thiomantas an Choimisiúin Eorpaigh don chuimsiú, don éagsúlacht agus d’Aontas an Chomhionannais a chruthú. Tá seirbhísí poiblí agus faisnéis phoiblí, nach mbíodh ar fáil ach in oifigí fisiciúla nó i bhformáid chlóite, á gcur in ionad a gcoibhéisí ar líne nó á gcomhlánú leo. Tá sé ríthábhachtach do shochaí chuimsitheach a áirithiú go mbeidh rochtain ag gach duine ar na seirbhísí ar líne sin, beag beann ar a gcumas.

Glacadh reachtaíocht uile-Aontais maidir le hinrochtaineacht dhigiteach in 2016 agus tháinig sí i bhfeidhm go hiomlán i mí an Mheithimh 2021. Mar sin féin, is deacair tuiscint a fháil ar an nasc idir reachtaíocht an Aontais, an caighdeán teicniúil chun tacú léi, agus na caighdeáin agus na hábhair thacaíochta a d’fhorbair Tionscnamh Inrochtaineachta Gréasáin W3C (WAI). Tá sé mar aidhm ag an alt seo na naisc a mhíniú.

An reachtaíocht

Le Treoir (AE) 2016/2102 maidir le hinrochtaineacht suíomhanna gréasáin agus feidhmchlár móibíleach de chuid comhlachtaí san earnáil phoiblí, an ‘Treoirmaidir le hInrochtaineacht Gréasáin’nó ‘WAD’, cuirtear d’oibleagáid ar gach comhlacht san earnáil phoiblí san Aontas a suíomhanna gréasáin agus a n-aipeanna móibíleacha a dhéanamh inrochtana. Tá achoimre ar an Treoir ar fáil i ngach teanga oifigiúil.

Chun a áirithiú go bhfuil comhthuiscint ann ar a bhfuil i gceist le ‘inrochtana’ sa chomhthéacs sin, tacaítear le WAD le caighdeán teicniúil comhchuibhithe lena dtairgtear ‘toimhde comhréireachta’ dhlíthiúil. Ciallaíonn sé sin má chomhlíonann ábhar suímh gréasáin nó aip mhóibíleach na ceanglais theicniúla uile is infheidhme a shainítear sa chaighdeán, glactar leis go bhfuil sé ‘inrochtana’ faoin WAD. Níl sé d’oibleagáid ar na Ballstáit an caighdeán sin a leanúint, toisc gur féidir leo a roghnú ceanglais theicniúla níos déine a fhorchur más mian leo, ach na ráthaíochtaí caighdeánacha maidir le comhréireacht le WAD a leanúint.

An caighdeán teicniúil

Chun caighdeán teicniúil a dhéanamh de chaighdeán comhchuibhithe Eorpach nó de ghnáthchaighdeán comhchuibhithe Eorpach (dá ngairtear ‘HEN’ uaireanta), a bhfuil feidhm dhlíthiúil aige faoin dlí Eorpach, tá feidhm ag dhá choinníoll:

• Déanann ceann amháin nó níos mó de na trí Eagraíocht Eorpacha um Chaighdeánú an caighdeán a fhorbairt faoi shainordú ón gCoimisiún Eorpach. Is iad seo a leanas na heagraíochtaí sin, ar a dtugtar ESOnna freisin: ETSI, CEN agus CENELEC).
• Ní mór tagairt don leagan sonrach den chaighdeán a fhoilsiú in Iris Oifigiúil an Aontais Eorpaigh.

Is é an caighdeán a d’fhorbair na trí ESO i gcomhpháirt chun tacú leis an WAD ná 'EN 301 549 — Ceanglais inrochtaineachta do tháirgí agus seirbhísí TFC'.

Go dtí seo, níor comhchuibhíodh ach 2 leagan de chaighdeán EN 301 549:

1. leagan EN 301 549 v2.1.2, a comhchuibhíodh i mí na Nollag 2018 (tá sé curtha ina ionad anois agus níl toimhde comhréireachta ann a thuilleadh);
2. an leagan is déanaí EN 301 549 v3.2.1, a comhchuibhíodh an 18 Lúnasa 2021.

Déantar foráil maidir le tréimhse forluí nuair a dhéantar leagan nua den chaighdeán a chomhchuibhiú, ionas go mbeidh am ag na Ballstáit oiriúnú dó.

Ní gá gach leagan de chaighdeán teicniúil a chomhchuibhiú. Is faoin gCoimisiún Eorpach atá sé cinneadh a dhéanamh maidir le caighdeán a chomhchuibhiú nó gan é a chomhchuibhiú, trí thagairt a fhoilsiú san Iris Oifigiúil. Mura gcomhchuibhítear leagan, níl éifeacht dhlíthiúil aige ar an leibhéal Eorpach, cé go bhféadfadh sé a bheith úsáideach fós chun críocha eile.

Stair na gcaighdeán teicniúil agus an chomhchuibhithe

Nuair a foilsíodh WAD i mí na Nollag 2016, ní raibh aon chaighdeán ann chun toimhde comhréireachta a sholáthar. Mar sin féin, bhí caighdeán maidir leis na ‘ceanglais inrochtaineachta atá oiriúnach do sholáthar poiblí táirgí agus seirbhísí TFC san Eoraip’ (EN 301 549 v1.1.2) foilsithe cheana in Aibreán 2015 trí shainordú caighdeánaithe roimhe sin (Sainordú 376). Mar sin, luaitear in Airteagal 6 WAD EN 301 549 v1.1.2, mar cheanglais íosta a leagan síos, go dtí go ndréachtófar caighdeán nua faoi Shainordú nua 554.

Foilsíodh an caighdeán nua, ‘ceanglais inrochtaineachta le haghaidh táirgí agus seirbhísí TFC’ (EN 301 549 v2.1.2), i mí Lúnasa 2018. Rinneadh tagairt dó san Iris Oifigiúil an 20 Nollaig 2018 agus ba fheabhsú suntasach é ar v1.1.2.

Chun feabhas a chur ar an gcaighdeán ó thaobh eagarthóireachta de agus chun roinnt neamhréireachtaí a cheartú, foilsíodh leagan nua den chaighdeán (EN 301 549 v3.1.1) i mí na Samhna 2019 agus cuireadh isteach é lena chomhchuibhiú. Ar deireadh, níor comhchuibhíodh an leagan sin riamh (tagairt san Iris Oifigiúil). Ina ionad sin, rinneadh v3.2.1, a foilsíodh i mí an Mhárta 2021, a chomhchuibhiú an 18 Lúnasa 2021.

Na ceanglais iarbhír

Tarraingíonn EN 301 549 go mór ar na Treoirlínte maidir le hInrochtaineacht Ábhair ar an nGréasán v2.1, arna bhfoilsiú ag W3C agus ar a dtugtar WCAG 2.1. Is ceanglais iad na WCAG seo a aithnítear go hidirnáisiúnta maidir le hábhar gréasáin a tháirgeadh. Meastar gur dea-chleachtas iad, agus úsáidtear go forleathan iad.

Mar sin féin, áirítear le EN 301 549 v3.2.1 ceanglais nach cuid de WCAG 2.1 iad. Áirítear freisin in EN 301 549 ceanglais nach bhfuil ábhartha do WAD, mar shampla ceanglais inrochtaineachta córas crua-earraí ríomhaireachta. Sainmhínítear ceanglais an chaighdeáin atá ábhartha do WAD in Iarscríbhinn A.

Tá sé tábhachtach a thabhairt faoi deara nach mbaineann leaganacha de WCAG níos déanaí ná 2.1 le WAD go huathoibríoch. Ceanglais nua nó nuashonraithe i leaganacha níos déanaí de WCAG, cé go bhfuil siad úsáideach go praiticiúil, ní bheidh siad ábhartha ó thaobh an dlí de ach amháin má áirítear iad in Iarscríbhinn A de leagan comhchuibhithe de EN 301 549 dá dtagraítear san Iris Oifigiúil.

Mar sin, cé gur foilsíodh WCAG 2.2 an 5 Deireadh Fómhair 2023, níl sé in úsáid go fóill i leagan de EN 301 549 a comhchuibhíodh trí thagairt a dhéanamh dó in Iris Oifigiúil an Aontais Eorpaigh. Tá tús curtha cheana féin leis an bpróiseas chun caighdeán comhchuibhithe a thabhairt cothrom le dáta agus tagairt a dhéanamh dó, ach tógann sé am agus ní chuirfear i gcrích é go dtí 2025 ar a luaithe.

Tá saoirse agna Ballstáit WCAG 2.2 a úsáid cheana féin más mian leo, ós rud é nach bhfuil aon athruithe ceannródaíocha ann i gcomparáid le WCAG 2.1. Mar sin féin, is é WCAG 2.1 fós an leagan de WCAG a úsáidtear in EN 301 549.

Ós rud é go dtéann EN 301 549 níos faide ná ceanglais WCAG, ní áiritheofar toimhde comhréireachta le WAD má chomhlíontar critéir ratha uile WCAG 2.1. Le haghaidh tuilleadh sonraí ar na difríochtaí seo, féach ‘na hathruithe is déanaí ar an gcaighdeán’.

Ceanglais agus stair chaighdeánaithe

Déantar achoimre sa tábla thíos ar na ceanglais agus ar stair an chaighdeánaithe

Naisc úsáideacha

• Reachtaíocht um chaighdeáin Eorpacha
• Sonraí maidir leis an bpróiseas Eorpach um chaighdeánú
• An Treoir maidir le hInrochtaineacht Gréasáin
  • Cinneadh cur chun feidhme maidir le Ráiteas Inrochtaineachta
  • Cinneadh cur chun feidhme maidir le Faireachán agus Tuairisciú
  • Cinneadh cur chun feidhme maidir le caighdeán comhchuibhithe (2018) EN 301 549 V2.1.2
  • Cinneadh cur chun feidhme maidir le caighdeán comhchuibhithe (2021) EN 301 549 V3.2.1
• Sainorduithe:
  • Sainordú M376 (as a dtiocfaidh HEN v1.1.2),
  • Sainordú M554 (as a dtiocfaidh HEN v2.1.2)
• Caighdeáin fhoilsithe ó CEN, CENELEC agus ETSI:
  • EN 301 549 v1.1.2,
  • EN 301 549 v2.1.1,
  • EN 301 549 v3.2.1,