Richtlijn webtoegankelijkheid — Normen en harmonisatie

Inleiding

Digitale toegankelijkheid is een belangrijk aspect van de inzet van de Europese Commissie voor inclusie, diversiteit en de totstandbrenging van een "Unie van gelijkheid". Openbare diensten en informatie, die voorheen alleen in fysieke kantoren of in gedrukte vorm beschikbaar waren, worden vervangen of aangevuld met online-equivalenten. Voor een inclusieve samenleving is het van essentieel belang ervoor te zorgen dat deze onlinediensten toegankelijk zijn voor alle personen, ongeacht hun capaciteiten.

De EU-brede wetgeving inzake digitale toegankelijkheid is in 2016 aangenomen en in juni 2021 volledig in werking getreden. Het verband tussen de EU-wetgeving, de technische norm ter ondersteuning ervan en de normen en ondersteuningsmaterialen die zijn ontwikkeld door het W3C Web Accessibility Initiative (WAI) kan echter moeilijk te begrijpen zijn. Dit artikel is bedoeld om de links uit te leggen.

De wetgeving

Richtlijn (EU) 2016/2102 inzake de toegankelijkheid van de websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties, de "richtlijnwebtoegankelijkheid"of "WAD", verplicht alle overheidsinstanties in de EU om hun online websites en mobiele apps toegankelijk te maken. Een samenvatting van de richtlijn is beschikbaar in alle officiële talen.

Om ervoor te zorgen dat er een gemeenschappelijke interpretatie is van wat in dit verband onder "toegankelijk" wordt verstaan, wordt de WAD ondersteund door een geharmoniseerde technische norm die een wettelijk "vermoeden van conformiteit" biedt. Dit betekent dat als de inhoud van een website of mobiele app voldoet aan alle toepasselijke technische vereisten die in de norm zijn gedefinieerd, deze geacht wordt 'toegankelijk' te zijn onder de WAD. De lidstaten zijn niet verplicht deze norm te volgen, aangezien zij ervoor kunnen kiezen desgewenst strengere technische eisen op te leggen, maar volgens de norm waarborgen dat aan de WAD wordt voldaan.

De technische norm

Om een technische norm te laten uitgroeien tot een geharmoniseerde Europese norm of norm (ook wel "HEN" genoemd), die rechtskracht heeft op grond van het Europees recht, zijn twee voorwaarden van toepassing:

• De norm is ontwikkeld door een of meer van de drie Europese normalisatieorganisaties in opdracht van de Europese Commissie. Deze organisaties, ook wel ESO's genoemd, zijn: ETSI, CEN en CENELEC).
• Een verwijzing naar de specifieke versie van de norm moet in het Publicatieblad van de EU worden bekendgemaakt.

De norm die de drie ENO's gezamenlijk hebben ontwikkeld ter ondersteuning van de WAD is "EN301 549 - Toegankelijkheidseisen voor ICT-producten en -diensten".

Tot op heden zijn slechts twee versies van norm EN 301 549 geharmoniseerd:

1. versie EN 301 549 v2.1.2, geharmoniseerd in december 2018 (nu vervangen en niet langer een vermoeden van conformiteit);
2. de meest recente versie EN 301 549 v3.2.1, geharmoniseerd op 18 augustus 2021.

Er wordt voorzien in een overlappingsperiode wanneer een nieuwe versie van de norm wordt geharmoniseerd, zodat de lidstaten tijd hebben om zich eraan aan te passen.

Niet alle versies van een technische norm zijn noodzakelijkerwijs geharmoniseerd. Het is aan de Europese Commissie om te beslissen of een norm al dan niet moet worden geharmoniseerd, door een referentie in het Publicatieblad te publiceren. Als een versie niet geharmoniseerd is, heeft deze geen rechtsgevolg op Europees niveau, hoewel deze nog steeds nuttig kan zijn voor andere doeleinden.

Geschiedenis van de technische normen en harmonisatie

Toen de WAD in december 2016 werd gepubliceerd, bestond er geen norm om een vermoeden van conformiteit te vestigen. Een norm voor de "toegankelijkheidseisen die geschikt zijn voor overheidsopdrachten voor ICT-producten en -diensten in Europa" (EN 301 549 v1.1.2) was echter al in april 2015 gepubliceerd via een eerder normalisatiemandaat (mandaat 376). Dus WAD artikel 6 noemt EN 301 549 v1.1.2 als minimumeisen, in afwachting van de opstelling van een nieuwe norm onder een nieuw mandaat 554.

De nieuwe norm "Toegankelijkheidseisen voor ICT-producten en -diensten" (EN 301 549 v2.1.2) is in augustus 2018 gepubliceerd. Er werd op 20 december 2018 naar verwezen in het Publicatieblad en dit was een aanzienlijke verbetering ten opzichte van versie 1.1.2.

Om de norm vanuit redactioneel oogpunt te verbeteren en enkele inconsistenties te corrigeren, is in november 2019 een nieuwe versie van de norm (EN 301 549 v3.1.1) gepubliceerd en ter harmonisatie voorgelegd. Uiteindelijk is deze versie nooit geharmoniseerd (vermeld in het PB). In plaats daarvan werd v3.2.1, gepubliceerd in maart 2021, geharmoniseerd op 18 augustus 2021.

De werkelijke eisen

EN 301 549 is sterk gebaseerd op de Web Content Accessibility Guidelines v2.1, gepubliceerd door het W3C en bekend als WCAG 2.1. Deze WCAG zijn internationaal erkende vereisten voor het produceren van webcontent. Ze worden beschouwd als beste praktijken en worden op grote schaal gebruikt.

EN 301 549 v3.2.1 bevatechter eisen die geen deel uitmaken van WCAG 2.1. EN 301 549 bevat ook eisen die niet relevant zijn voor de WAD, bijvoorbeeld toegankelijkheidseisen voor computerhardwaresystemen. De eisen van de norm die relevant zijn voor de WAD zijn gedefinieerd in bijlage A.

Het is belangrijk op te merken dat versies van WCAG na 2.1 niet automatisch relevant zijn voor de WAD. Nieuwe of bijgewerkte eisen in latere versies van WCAG zijn weliswaar praktisch bruikbaar, maar worden pas juridisch relevant als zij zijn opgenomen in bijlage A van een geharmoniseerde versie van EN 301 549 waarnaar in het Publicatieblad wordt verwezen.

Hoewel WCAG 2.2 op 5 oktober 2023 is gepubliceerd, wordt het dus nog niet gebruikt in een versie van EN 301 549 die is geharmoniseerd door ernaar te verwijzen in het Publicatieblad van de Europese Unie. Het proces om een geharmoniseerde norm bij te werken en ernaar te verwijzen is al begonnen, maar kost tijd en zal niet eerder dan 2025 worden voltooid.

Het staat de lidstaten vrij om WCAG 2.2 al te gebruiken als zij dat wensen, aangezien er geen breekwijzigingen zijn ten opzichte van WCAG 2.1. De versie van WCAG die in EN 301 549 wordt gebruikt, blijft echter WCAG 2.1.

Aangezien EN 301 549 verder gaat dan de eisen van de WCAG, zal het voldoen aan alle succescriteria van WCAG 2.1 geen vermoeden van conformiteit met de WAD waarborgen. Voor meer details over deze verschillen, zie 'laatste wijzigingen in de standaard'.

Vereisten en normalisatiegeschiedenis

De onderstaande tabel geeft een overzicht van de vereisten en de normalisatiegeschiedenis

Nuttige links

• De Europese normenwetgeving
• Nadere bijzonderheden over het Europese normalisatieproces
• Richtlijn webtoegankelijkheid
  • Uitvoeringsbesluit inzake de toegankelijkheidsverklaring
  • Uitvoeringsbesluit inzake monitoring en rapportage
  • Uitvoeringsbesluit betreffende geharmoniseerde norm (2018) EN 301 549 V2.1.2
  • Uitvoeringsbesluit betreffende geharmoniseerde norm (2021) EN 301 549 V3.2.1
• Mandaten:
  • Mandaat M376 (leidend tot HEN v1.1.2),
  • Mandaat M554 (leidend tot HEN v2.1.2)
• Gepubliceerde normen van CEN, CENELEC en ETSI:
  • EN 301 549 v1.1.2,
  • EN 301 549 v2.1.1,
  • EN 301 549 v3.2.1,