Drittijiet ta’ l-awtur

It-teknoloġiji diġitali biddlu radikalment il-mod kif jiġi prodott, distribwit u aċċessat il-kontenut kreattiv. Id-drittijiet tal-awtur jiżguraw li l-awturi, il-kompożituri, l-artisti, il-produtturi tal-films u kreaturi oħra jirċievu rikonoxximent, ħlas u protezzjoni għax-xogħlijiet tagħhom. Dan jippremja l-kreattività u jistimula l-investiment fis-settur kreattiv. Tlieta u tletin settur tal-ekonomija tal-UE huma kkunsidrati bħala intensivi fid-drittijiet tal-awtur, u jirrappreżentaw direttament aktar minn 7 miljun impjieg, jew 3 % tal-impjiegi fl-UE.

X’inhuma d-drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati?

Dawn huma drittijiet mogħtija lill-awturi (id-drittijiet tal-awtur jew id-drittijiet tal-awturi) u lill-artisti, lill-produtturi u lix-xandara (drittijiet relatati). Dawn jinkludu:

• Drittijiet ekonomiċi li jippermettu lid-detenturi tad-drittijiet jikkontrollaw l-użu tax-xogħlijiet tagħhom u materjal protett ieħor u jitħallsu għall-użu tagħhom. Normalment jieħdu l-forma ta’ drittijiet esklussivi, notevolment biex jawtorizzaw jew jipprojbixxu l-produzzjoni u d-distribuzzjoni ta’ kopji kif ukoll il-komunikazzjoni lill-pubbliku. Id-drittijiet ekonomiċi u t-termini ta’ protezzjoni tagħhom huma armonizzati fil-livell tal-UE. 
• Id-drittijiet morali jinkludu d-dritt li jintalab l-awtur tax-xogħol u d-dritt ta’ oġġezzjoni għal kwalunkwe azzjoni derogatorja fir-rigward tax-xogħol. Dawn mhumiex armonizzati fil-livell tal-UE.

Il-liċenzjar huwa l-mekkaniżmu ewlieni għall-eżerċizzju tad-drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati. Skont id-dritt rilevanti, it-tip ta’ użu u s-settur, il-liċenzji ħafna drabi jingħataw direttament mid-detentur tad-drittijiet jew mill-organizzazzjonijiet ta’ mmaniġġjar kollettiv. Dan l-aħħar l-UE adottat leġiżlazzjoni biex ittejjeb il-funzjonament tal-organizzazzjonijiet ta’ mmaniġġjar kollettiv inkluż permezz tal-iffaċilitar tal-għoti ta’ liċenzji multiterritorjali.

Eċċezzjonijiet għal dawn id-drittijiet

Is-sistemi tad-drittijiet tal-awtur jibbilanċjaw ir-rikonoxximent tad-drittijiet esklużivi sabiex jiffaċilitaw l-użu ta’ kontenut protett f’ċirkostanzi speċifiċi. Ir-regoli tal-UE dwar id-drittijiet tal-awtur jistabbilixxu lista eżawrjenti ta’ eċċezzjonijiet għad-drittijiet f’diversi direttivi dwar id-drittijiet tal-awtur.

L-eċċezzjonijiet jippermettu lill-benefiċjarji jużaw materjal protett mingħajr awtorizzazzjoni mid-detenturi tad-drittijiet. L-infurzar tal-proċeduri u r-rimedji kontra l-ksur tad-drittijiet tal-awtur ġew parzjalment armonizzati fil-livell tal-UE.

Ir-rwol tal-UE

L-azzjonijiet tal-UE wasslu għal protezzjoni aktar armonizzata tad-detenturi tad-drittijiet, spejjeż ta’ tranżazzjoni aktar baxxi u għażla akbar għall-utenti tal-kontenut, b’mod partikolari permezz ta’:

• qafas regolatorju Ewropew għad -drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati;
• il-promozzjoni ta’ djalogi inklużivi u dinamiċi mal-partijiet ikkonċernati dwar id-drittijiet tal-awtur u kwistjonijiet relatati, biex jinkisbu fehmiet, esperjenza konkreta u kontributi mill-partijiet interessati kollha;
• rwol ewlieni fin-negozjati u d-diskussjonijiet internazzjonali dwar id-drittijiet tal-awtur u kwistjonijiet relatati.

Diġà ttieħdu passi biex jiġu ffaċilitati d-diġitizzazzjoni u t-tixrid tal-wirt kulturali fid- Direttiva dwar ix-Xogħlijiet Orfni. Il-ġestjoni u l-liċenzjar tad-drittijiet huma koperti fid- Direttiva dwar il-Ġestjoni tad-Drittijiet Kollettivi u fid-djalogu tal- Liċenzji għall-Ewropa mal-partijiet interessati.

Żewġ trattati internazzjonali fil-qasam tad-Drittijiet tal-Awtur, it-Trattat ta’ Beijing tal-2012 dwar il-Prestazzjonijiet Awdjoviżivi u t-Trattat ta’ Marrakexx tal-2013 dwar persuni b’vista batuta ġew adottati fl- Organizzazzjoni Dinjija tal-Proprjetà Intellettwali (WIPO).