Il-kwantum

 fis-snin li ġejjin, it-teknoloġiji kwantistiċi se jagħmluha possibbli li jsiru affarijiet li sempliċement ma jistgħux isiru llum. Bil-kwantum, se nkunu nistgħu nħarsu 'l bogħod taħt l-art jew taħt il-baħar u nwettqu kompiti komputazzjonali kumplessi, bħall-immudellar ta' reazzjonijiet bijomolekulari u kimiċi, li s-superkompjuters l-aktar b'saħħithom bħalissa ma jistgħux jimmaniġġjaw. Il-kwantum jgħinna nibagħtu informazzjoni sensittiva b'mod sikur kullimkien, u niddijanjostikaw il-mard aktar malajr u b'mod aktar preċiż billi nħarsu ġewwa ċ-ċelloli.

Fl-ewwel rivoluzzjoni kwantistika matul il-bidu tas-seklu għoxrin, ix-xjenzati tgħallmu jifhmu u japplikaw il-proprjetajiet tal-mekkanika kwantistika – l-interazzjonijiet ta’ molekuli, atomi, u saħansitra partikoli iżgħar bħall-fotoni u l-elettroni. Dan fl-aħħar mill-aħħar ippermettielhom joħolqu tranżisters, lasers u mikroproċessuri: teknoloġiji fundamentali għall-kompjuters, it-telekomunikazzjoni, in-navigazzjoni bis-satellita, l-ismartphones, id-dijanjostika medika moderna, u ħafna aktar.

Bħalissa għaddejja t-tieni rivoluzzjoni kwantistika. Ir-riċerkaturi jistgħu jidentifikaw u jimmanipulaw partikoli individwali u l-proprjetajiet fiżiċi u l-interazzjonijiet tagħhom, u jibnu teknoloġiji u sistemi ġodda li jagħmlu użu mill-proprjetajiet tal-mekkanika kwantistika sottostanti. Dawn l-iżviluppi wasslu għal avvanzi tekniċi kbar f’ħafna oqsma differenti, inkluż il-computing kwantistiku, is-sensuri, is-simulazzjonijiet, il-kriptografija u t-telekomunikazzjoni. 

Qed tibda toħroġ ġenerazzjoni sħiħa ta’ teknoloġiji ġodda bil-potenzjal ta’ impatt ekonomiku u soċjetali estensiv fl-oqsma ewlenin tal-applikazzjoni kwantistika: il-computing u s-simulazzjoni kwantistiċi, il-komunikazzjoni kwantistika, u s-sensing u l-metroloġija kwantistiċi. Xi wħud diġà qed jiżviluppaw, filwaqt li ħafna oħrajn se jiġu żviluppati fis-snin li ġejjin. Il-potenzjal tal-kwantum huwa enormi, u r-reġjuni ewlenin kollha tad-dinja qed jinvestu ħafna f’dan il-qasam strateġiku ħafna. 

Il-Kummissjoni għalhekk adottat Strateġija Kwantistika bil-għan li tiżgura t-tmexxija teknoloġika tal-UE.   

L-Istrateġija, adottata f’Lulju 2025, tikkapitalizza fuq il-punti b’saħħithom eżistenti tal-Ewropa: riċerka ta’ klassi dinjija, eċċellenza xjentifika, bażi vibranti ta’ negozji ġodda, u struttura b’saħħitha ta’ investiment pubbliku, u tiffoka fuq ħames oqsma għal azzjoni:

• Qasam 1 Riċerka u Innovazzjoni: Il-konsolidazzjoni tal-eċċellenza madwar l-Ewropa fix-xjenza kwantistika u t-trasformazzjoni industrijali tagħha.
• Żona 2 Infrastrutturi Kwantistiċi: L-iżvilupp ta’ ċentri infrastrutturali skalabbli u kkoordinati biex jappoġġaw il-produzzjoni, id-disinn u l-iżvilupp tal-applikazzjonijiet.
• Qasam 3 Tisħiħ tal-Ekosistema Kwantistika tal-UE: L-iżgurar tal-ktajjen tal-provvista u l-industrijalizzazzjoni tat-teknoloġiji kwantistiċi permezz ta’ investimenti f’negozji ġodda u negozji li qed jespandu.
• Qasam 4 Teknoloġiji tal-Ispazju u tal-Kwantum b'Użu Doppju (Sigurtà u Difiża): L-integrazzjoni ta’ kapaċitajiet kwantistiċi siguri u sovrani fl-istrateġiji spazjali, ta’ sigurtà u ta’ difiża tal-Ewropa.
• Qasam 5 Ħiliet Kwantistiċi: Il-bini ta’ forza tax-xogħol diversa u ta’ klassi dinjija permezz ta’ edukazzjoni, taħriġ u mobbiltà tat-talenti kkoordinati madwar l-UE.

Issa hija miftuħa sejħa għal evidenza biex jissawwar l-Att Kwantistiku futur tal-UE, li huwa skedat għall-adozzjoni fl-2026. Dan l-Att għandu tliet objettivi ewlenin:

1. Biex tingħata spinta lir-riċerka u l-innovazzjoni
2. Biex tiżdied il-kapaċità industrijali, inklużi linji pilota u faċilità ta’ disinn
3. Li jissaħħu r-reżiljenza u l-governanza tal-katina tal-provvista.

Dan se jibni fuq l-Istrateġija Quantum Europe u jikkomplementa l-Att dwar iċ-Ċipep, l-Impriża Konġunta EuroHPC u l-IRIS2.

L-Ewropa għandha tradizzjoni twila ta’ eċċellenza fir-riċerka kwantistika. Issa huwa kruċjali li tiġi żviluppata bażi industrijali soda li tibni fuq din it-tradizzjoni. Mingħajr sforzi kkoordinati ta’ riċerka u finanzjament fil-livell Ewropew, l-Ewropa tirriskja li taqa’ lura meta mqabbla mal-kompetituri globali tagħha.

Biex tiġi indirizzata din l-isfida, l-Inizjattiva Ewlenija tat-Teknoloġiji Kwantistiċi tnediet fl-2018. Hija inizjattiva ta’ riċerka fuq skala kbira u fit-tul b’baġit ta’ EUR 1 biljun iffinanzjat mill-UE li jlaqqa’ flimkien l-istituzzjonijiet tar-riċerka, l-industrija u l-finanzjaturi pubbliċi, filwaqt li jikkonsolida u jespandi t-tmexxija u l-eċċellenza xjentifika Ewropea f’dan il-qasam.

Bħala parti mill-Impriża Konġunta għall-Computing ta’ Prestazzjoni Għolja Ewropew (EuroHPC JU), il-Kummissjoni issa qed tippjana li tibni kompjuters kwantistiċi pilota tal-ogħla livell ta’ żvilupp tekniku. Dawn il-kompjuters se jaġixxu bħala aċċelleraturi interkonnessi mas-superkompjuters tal-Impriża Konġunta, li jiffurmaw magni “ibridi” li jħalltu l-aħjar teknoloġiji tal-computing kwantistiku u klassiku.

F’Ottubru 2022, l-Impriża Konġunta EuroHPC ħabbret l-għażla ta’ sitt siti madwar l-UE biex jospitaw l-ewwel kompjuters kwantistiċi Ewropej, li se jiġu integrati fis-supercomputers tal-EuroHPC. Dawn il-kompjuters kwantistiċi li jkunu għadhom kif ġew akkwistati se jkunu bbażati fuq teknoloġija Ewropea purament avvanzata u se jkunu jinsabu f’siti fiċ-Ċekja, fil-Ġermanja, fi Spanja, fi Franza, fl-Italja u fil-Polonja. L-investiment jammonta għal EUR 100 miljun, b’50 % ġejjin mill-UE u 50 % minn 17-il pajjiż parteċipanti tal-Impriża Konġunta EuroHPC.

Dan se jkun l-ewwel pass lejn il-varar ta’ infrastruttura Ewropea tal-computing kwantistiku, li se tkun aċċessibbli għall-utenti Ewropej mix-xjenza u mill-industrija permezz tal-cloud fuq bażi mhux kummerċjali. Din l-infrastruttura se tkun iddedikata għall-aċċellerazzjoni tal-ħolqien ta’ għarfien u soluzzjonijiet ġodda għall-isfidi globali tas-soċjetà. Bis-saħħa tal-kapaċità massiva tal-informatika tagħha, se tindirizza problemi kumplessi ta’ simulazzjoni u ottimizzazzjoni, speċjalment fl-iżvilupp tal-materjali, l-iskoperta tad-droga, it-tbassir tat-temp, it-trasport u problemi oħra tad-dinja reali ta’ importanza kbira għall-industrija u s-soċjetà. 

L-ewwel kompjuter kwantistiku akkwistat mill-EuroHPC ġie inawgurat f’Poznan (il-Polonja) f’Ġunju 2025. F’Settembru 2025, l-EuroHPC inawgurat it-tieni kompjuter kwantistiku tagħha “VLQ”, f’Ostrava, iċ-Ċekja. Dan l-istadju importanti jirrappreżenta pass importanti ’l quddiem fl-implimentazzjoni ta’ infrastruttura Ewropea tal-computing kwantistiku tal-ogħla livell ta’ żvilupp tekniku.

Minn Ġunju 2019, is-27 Stat Membru kollha tal-UE ffirmaw id-Dikjarazzjoni EuroQCI, fejn qablu li jaħdmu flimkien, mal-Kummissjoni u bl-appoġġ tal-Aġenzija Spazjali Ewropea, lejn l-iżvilupp ta’ infrastruttura ta’ komunikazzjoni kwantistika li tkopri l-UE kollha (EuroQCI). 

Skopri aktar dwar il-EuroQCI

F'diversi oqsma, is-sensuri kwantistiċi diġà jistgħu joffru prestazzjoni u preċiżjoni mtejba ħafna meta mqabbla mal-ekwivalenti klassiċi tagħhom. Il-Kummissjoni qed tinvesti f’infrastrutturi pan-Ewropej ta’ rilevament kwantistiku li se jgħaqqdu dawn is-sensuri u jisfruttaw il-potenzjal tagħhom, inkluż network ta’ gravimetri kwantistiċi, kemm fissi kif ukoll immuntati fuq trasportaturi li jiċċaqilqu bħal droni jew vapuri, li se jimmonitorjaw ir-riżorsi ta’ taħt l-art u ta’ taħt l-ilma u l-attività vulkanika, iwettqu kompiti ta’ osservazzjoni tad-Dinja, u aktar. Dan in-network se jkun konness ma’ infrastruttura Ewropea ppjanata tal-gravimetrija spazjali, li tippermetti li jsir kejl saħansitra aktar preċiż bl-appoġġ ta’ teknoloġiji bbażati fl-ispazju.