De praktijkcode van 2022 inzake desinformatie

De in 2018 vastgestelde praktijkcode is in 2022 aanzienlijk versterkt, met als doel erkend te worden als gedragscode in het kader van de wet inzake digitale diensten.

Op 13 februari 2025 hebben de Commissie en de Europese Raad voor digitale diensten hun goedkeuring gehecht aan de integratie van de praktijkcode van 2022 inzake desinformatie als een gedragscode inzake desinformatie in het kader van de digitaledienstenverordening.

De weg die heeft geleid tot de praktijkcode 2022

De ondertekenaars erkenden het belang om de code toekomstbestendig te maken en kwamen overeen een kader vast te stellen voor verdere samenwerking via een permanente taskforce. De code wordt ook geleverd met een versterkt monitoringkader op basis van kwalitatieve rapportage-elementen en indicatoren voor het dienstverleningsniveau die de doeltreffendheid van de uitvoering ervan meten. De ondertekenaars hebben eentransparantiecentrumopgericht dat het publiek een duidelijk overzicht geeft van het beleid dat zij hebben ingevoerd om hun toezeggingen na te komen, en dat regelmatig bijwerkt met de relevante gegevens.

De verbintenissen van de Praktijkcode

Het herzieningsproces ervan is in juni 2021 van start gegaan en na de ondertekening en presentatie van de herziene code op 16 juni 2022 is de nieuwe code onderdeel geworden van een breder regelgevingskader, in combinatie met de wetgeving inzake transparantie en gerichte politieke reclame en de wet inzake digitale diensten.

De aangescherpte praktijkcode bevat 44 verbintenissen en 128 specifieke maatregelen op de volgende gebieden.

• Demonetisatie: snoeien in financiële prikkels voor aanbieders van desinformatie

  De versterkte code moet ervoor zorgen dat aanbieders van desinformatie geen profijt trekken van reclame-inkomsten. De ondertekenaars verbinden zich ertoe strengere maatregelen te nemen om te voorkomen dat reclame naast desinformatie wordt geplaatst en dat reclame met desinformatie wordt verspreid. De code voorziet ook in een effectievere samenwerking tussen de spelers in de reclamesector, waardoor een sterker gezamenlijk optreden mogelijk wordt.  

• Transparantie van politieke reclame

  De versterkte code erkent het belang van politieke reclame bij het vormgeven van het openbare leven en verbindt de ondertekenaars ertoe strengere transparantiemaatregelen in te voeren, waardoor gebruikers politieke advertenties gemakkelijk kunnen herkennen door te voorzien in efficiëntere etikettering, door zich ertoe te verbinden de sponsor, de advertentie-uitgaven en de weergaveperiode bekend te maken.  Bovendien verbinden de ondertekenaars zich ertoe efficiënte en doorzoekbare advertentiebibliotheken voor politieke reclame op te zetten.

• Waarborgen van de integriteit van diensten

  De code zal de maatregelen ter vermindering van manipulatief gedrag dat wordt gebruikt om desinformatie te verspreiden (bv. nepaccounts, door bots aangestuurde versterking, nabootsing, kwaadwillige deepfakes) versterken en een nauwere samenwerking tussen de ondertekenaars tot stand brengen om de uitdagingen in verband met dergelijke technieken te bestrijden. De ondertekenaars zullen overeenstemming bereiken over een wederzijds begrip van niet-toegestane manipulatieve gedragingen en praktijken om desinformatie te verspreiden. Zij zullen ook de lijst van tactieken, technieken en procedures (TTP's) die door kwaadwillende actoren worden gebruikt, periodiek moeten herzien en een duidelijk beleid moeten voeren dat het scala aan vastgestelde gedragingen en praktijken bestrijkt.

• Gebruikers mondiger maken

  Gebruikers zullen beter worden beschermd tegen desinformatie door middel van verbeterde instrumenten om desinformatie te herkennen, te begrijpen en te signaleren, toegang te krijgen tot gezaghebbende bronnen en door middel van initiatieven op het gebied van mediageletterdheid. De code zal er met name voor zorgen dat er veilige ontwerppraktijken worden ingevoerd om de verspreiding van desinformatie te beperken en te zorgen voor meer transparantie van hun aanbevelingssystemen, door deze aan te passen om de verspreiding van desinformatie te beperken.

• Empowerment van onderzoekers

  In de code is bepaald dat onlineplatforms onderzoek naar desinformatie beter ondersteunen. Onderzoekers krijgen een betere en bredere toegang tot de gegevens van platforms. Dit betekent dat moet worden gezorgd voor geautomatiseerde toegang tot niet-persoonlijke, geanonimiseerde, geaggregeerde of duidelijk openbaar gemaakte gegevens, en dat moet worden gewerkt aan de invoering van een governancestructuur om de toegang tot gegevens die nader moeten worden onderzocht, te vereenvoudigen.

• Versterking van de factcheck-community

  De nieuwe code zal het toepassingsgebied van factchecking uitbreiden tot alle EU-lidstaten en -talen en ervoor zorgen dat platforms consequenter gebruik zullen maken van factchecking op hun diensten. Bovendien streeft de code naar eerlijke financiële bijdragen voor het werk van factcheckers en een betere toegang tot informatie die hun dagelijks werk vergemakkelijkt.

• Transparantiecentrum en taskforce

  Het Transparantiecentrum, dat toegankelijk is voor alle burgers, zal een eenvoudig overzicht bieden van de uitvoering van de maatregelen van de code, door transparantie te bieden en relevante gegevens regelmatig bij te werken. De permanente taskforce zal de code toekomstbestendig en geschikt voor het beoogde doel houden door onder meer een forum op te richten om de toezeggingen te herzien en aan te passen in het licht van technologische, maatschappelijke, markt- en wetgevingsontwikkelingen. De taskforce bestaat uit vertegenwoordigers van de ondertekenaars, de Europese Groep van regelgevende instanties voor audiovisuele mediadiensten (ERGA), het Europees Waarnemingscentrum voor digitale media (EDMO) en de Europese Dienst voor extern optreden, en wordt voorgezeten door de Commissie.

• Versterkt monitoringkader

  De code wordt geleverd met een sterk monitoringkader, met inbegrip van indicatoren voor het dienstverleningsniveau, om de uitvoering van de code in de hele EU en op het niveau van de lidstaten te meten. In januari 2023 dienen de ondertekenaarsbij de Commissie de eerste basisverslagen in over hun uitvoering van de code. Vervolgens brengen zeer grote onlineplatforms, zoals gedefinieerd in de wet inzake digitale diensten,nazes maanden opnieuw verslaguit, terwijl andere ondertekenaarsjaarlijks verslag uitbrengen. De versterkte code bevat ook een duidelijke toezegging om te werken aan de vaststelling van structurele indicatoren waarmee het algemene effect van de code op desinformatie kanworden gemeten. Een eerste eerste set is al gepubliceerd. 

• Structurele indicatoren

De versterkte code bevat ook een duidelijke toezegging om te werken aan de vaststelling van structurele indicatoren waarmee het algemene effect van de code op desinformatie kan worden gemeten. Een eerste reeks structurele indicatoren is reeds gepubliceerd.

• Samenwerking bij verkiezingen

De ondertekenaars van de code hebben zich ertoe verbonden samen te werken en hun werkzaamheden te coördineren tijdens verkiezingen, wanneer de dreiging van desinformatiecampagnes bijzonder groot is. Zoals bepaald in de code hebben de ondertekenaars eensysteem voor snelle responsopgezet om te zorgen voor snelle en doeltreffende samenwerking tussen platforms, maatschappelijke organisaties en factcheckers tijdens verkiezingsperioden – operationeel voor de verkiezingen voor het Europees Parlement van juni 2024.