Europejskie prawodawstwo dotyczące otwartych danych

Dyrektywa w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, znana również jako dyrektywa w sprawie otwartych danych, weszła w życie w dniu 16 lipca 2019 r., zastępując dyrektywę w sprawie informacji sektora publicznego.

W 2017 r. rozpoczęto proces przeglądu, który doprowadził do przyjęcia dyrektywy w sprawie otwartych danych. Komisja Europejska rozpoczęła internetowe konsultacje publiczne w sprawie przeglądu dyrektywy 2013/37/UE, która zmieniła dyrektywę ISP. 

W oparciu o wyniki konsultacji, wraz z szeroko zakrojoną oceną dyrektywy i oceną skutków, w dniu 25 kwietnia 2018 r. Komisja Europejska przyjęła wniosek dotyczący zmiany dyrektywy.

Negocjatorzy z Parlamentu Europejskiego, Rady UE i Komisji osiągnęli porozumienie w sprawie zmiany zaproponowanej przez Komisję w styczniu 2019 r. Po przyjęciu w czerwcu 2019 r. dyrektywa ta została przemianowana na dyrektywę w sprawie otwartych danych i informacji sektora publicznego i umożliwi ponowne wykorzystanie danych z sektora publicznego i finansowanych ze środków publicznych.

Dyrektywa ISP koncentruje się na gospodarczych aspektach ponownego wykorzystywania informacji, a nie na dostępie obywateli do informacji. Zachęca państwa UE do udostępniania jak największej ilości informacji do ponownego wykorzystania. Dotyczy on materiałów będących w posiadaniu organów sektora publicznego w krajach UE, na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Obejmuje to materiały posiadane przez ministerstwa, agencje państwowe, gminy i organizacje finansowane głównie przez organy publiczne lub pod ich kontrolą, takie jak instytuty meteorologiczne.

Treści znajdujące się w posiadaniu muzeów, bibliotek i archiwów również wchodzą w zakres stosowania dyrektywy po zmianie w 2013 r.

Dyrektywa obejmuje teksty pisemne, bazy danych, pliki audio i fragmenty filmów. Nie ma ona zastosowania do dyrektywy w sprawie edukacji, nauki i otwartych danych.

Dyrektywa opiera się na dwóch kluczowych aspektach rynku wewnętrznego: przejrzystość i uczciwa konkurencja.

Po pełnej transpozycji na szczeblu krajowym nowe przepisy:

• stymulowanie publikowania dynamicznych danych i upowszechniania interfejsów programu aplikacji (API);
• ograniczenie wyjątków, które obecnie umożliwiają organom publicznym pobieranie opłat wyższych niż koszty krańcowe rozpowszechniania za ponowne wykorzystywanie ich danych;
• rozszerzenie zakresu dyrektywy o:
  • Dane będące w posiadaniu przedsiębiorstw publicznych na podstawie określonego zbioru przepisów. Zasadniczo dyrektywa będzie miała zastosowanie wyłącznie do danych, które przedsiębiorstwa udostępniają do ponownego wykorzystania. Opłaty za ponowne wykorzystywanie takich danych mogą przekraczać koszty krańcowe związane z rozpowszechnianiem;
  • Dane badawcze pochodzące z finansowania publicznego – państwa członkowskie zostaną poproszone o opracowanie polityki otwartego dostępu do danych badawczych finansowanych ze środków publicznych. Nowe przepisy ułatwią również ponowne wykorzystywanie danych badawczych, które są już zawarte w otwartych repozytoriach.
• zaostrzenie wymogów przejrzystości w odniesieniu do umów publiczno-prywatnych obejmujących informacje sektora publicznego, unikając uzgodnień dotyczących wyłączności.

Dyrektywa w sprawie otwartych danych wymaga przyjęcia przez Komisję, w drodze przyszłego aktu wykonawczego, wykazu zbiorów danych o wysokiej wartości, które mają być udostępniane nieodpłatnie. Te zbiory danych, które należy zidentyfikować w zakresie tematycznym opisanym w załączniku do dyrektywy, mają duży potencjał handlowy i mogą przyspieszyć powstawanie ogólnounijnych produktów informacyjnych o wartości dodanej. Będą one służyć jako kluczowe źródła danych dla rozwoju sztucznej inteligencji.

Wdrożenie do prawa krajowego

Państwa UE musiały dokonać transpozycji dyrektywy (UE) 2019/1024 do dnia 16 lipca 2021 r.

Proszę zapoznać się z naszym szczegółowym przeglądem przepisów wdrażających poprzednią „dyrektywę PSI” w każdym kraju UE i w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

W kierunku listy zbiorów danych o wysokiej wartości

Dyrektywa wprowadza pojęcie zbiorów danych o wysokiej wartości. Definiowane jako dokumenty, ponowne wykorzystywanie zbiorów danych o wysokiej wartości wiąże się z istotnymi korzyściami dla społeczeństwa i gospodarki. Podlegają one odrębnemu zestawowi zasad zapewniających ich nieodpłatną dostępność w formacie nadającym się do odczytu maszynowego. Są one dostarczane za pośrednictwem interfejsów programowania aplikacji (API) oraz, w stosownych przypadkach, jako masowe pobieranie. Zakres tematyczny zbiorów danych o wysokiej wartości przedstawiono w załączniku do dyrektywy.

Kategorie tematyczne zbiorów danych o wysokiej wartości, o których mowa w art. 13 ust. 1 dyrektywy, to:

1. geoprzestrzenne
2. obserwacja Ziemi i środowisko
3. meteorologiczne
4. statystyki
5. spółki i własność przedsiębiorstwa
6. mobilność

W 2021 r. Komisja przyjmie w drodze aktu wykonawczego wykaz konkretnych zbiorów danych o wysokiej wartości. Będzie to odbywać się w granicach wyznaczonych i z pomocą Komitetu ds. Otwartych Danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, w skład którego wchodzą przedstawiciele krajów UE.

Więcej informacji na temat Komitetu ds. Otwartych Danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego (kod: C51600) jest dostępny w rejestrze komitologii.

Co z dokumentami Komisji?

Dyrektywa nakłada obowiązki wyłącznie na państwa członkowskie. W związku z tym Komisja przyjęła odrębną decyzję zezwalającą na ponowne wykorzystywanie własnych dokumentów, wykraczającą poza przepisy dawnej „dyrektywy PSI”.