Przepisy UE dotyczące praw autorskich

Ustanawiając zharmonizowane normy, unijne przepisy dotyczące praw autorskich zmniejszają rozbieżności krajowe i gwarantują poziom ochrony niezbędny do wspierania kreatywności i inwestycji w kreatywność. Zharmonizowane normy promują różnorodność kulturową i zapewniają konsumentom i przedsiębiorstwom lepszy dostęp do treści i usług cyfrowych w całej Europie. 

Dorobek prawny UE

Ramy regulacyjne UE dotyczące prawa autorskiego i praw pokrewnych (dorobek prawnyUE) obejmują:

• Dyrektywa w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym („dyrektywa informacyjna”), 22 maja 2001 r.
• Dyrektywa w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w dziedzinie własności intelektualnej („dyrektywa w sprawie najmu i użyczenia”) z dnia 12 grudnia 2006 r.
• Dyrektywa w sprawie prawa do odsprzedaży na rzecz autora oryginalnego dzieła sztuki („dyrektywa w sprawie prawa doodsprzedaży”), z dnia 27 września 2001 r.
• Dyrektywa w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych mających zastosowanie do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową („dyrektywasatelitarna i kablowa”) z dnia 27 września 1993 r.
• Dyrektywa w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (zwana dalej „dyrektywą o oprogramowaniu”) z dnia 23 kwietnia 2009 r.
• Dyrektywa w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (zwana dalej „IPRED”) z dnia 29 kwietnia 2004 r.
• Dyrektywa w sprawie ochrony prawnej baz danych (zwana dalej „dyrektywą w sprawie bazdanych”), 11 marca 1996 r.
• Dyrektywa w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych zmieniająca poprzednią dyrektywę z 2006 r. („dyrektywa terminowa”) z dnia 27 września 2011 r.
• Dyrektywa w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych („dyrektywa wsprawie utworów osieroconych”), 25 października 2012 r.
• Dyrektywa w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do użytku online na rynku wewnętrznym („dyrektywa w sprawieCRM”), 26 lutego 2014 r.
• Dyrektywa w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z niektórych utworów i innych przedmiotów chronionych prawem autorskim i prawami pokrewnymi na rzecz osób niewidomych, słabowidzących lub osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznanie się z drukiem (dyrektywa wdrażająca Traktat z Marrakeszu w UE), 13 września 2017 r.
• Rozporządzenie w sprawie transgranicznej wymiany między Unią a państwami trzecimi kopii w formacie umożliwiającym dostęp osobom niepełnosprawnym niektórych utworów i innych przedmiotów chronionych prawem autorskim i prawami pokrewnymi na rzecz osób niewidomych, słabowidzących lub osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem (rozporządzenie wykonawcze do Traktatu z Marrakeszu w UE), 13 września 2017 r.
• Rozporządzenie w sprawie możliwości transgranicznego przenoszenia usług online w zakresie treści na rynku wewnętrznym („rozporządzenie w sprawie możliwości przenoszenia”) z dnia 14 czerwca 2017 r.
• Dyrektywa w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym („dyrektywa w sprawiejednolitego rynku cyfrowego”), 17 kwietnia 2019 r.
• Dyrektywa w sprawie wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mających zastosowanie do niektórych transmisji internetowych organizacji nadawczych oraz retransmisji programów telewizyjnych i radiowych („Satelitarna i kablowa II”) z dnia 17 kwietnia 2019 r.

Trzy dodatkowe instrumenty (dyrektywa 87/54/WE, decyzja Rady 94/824/WE i decyzja Rady96/644/WE) harmonizują ochronę prawną topografii produktów półprzewodnikowych. Ponadto dyrektywa o handlu elektronicznym i dyrektywa o warunkowym dostępie zawierają również przepisy mające znaczenie dla wykonywania i egzekwowania praw autorskich.

Ogólnym celem działań harmonizacyjnych UE jest umożliwienie swobodnego przepływu towarów chronionych prawem autorskim (np. książek, muzyki, filmów, oprogramowania itp.) i usług (np. usług oferujących dostęp do tych towarów) na rynku wewnętrznym.

Międzynarodowe ramy

Wiele dyrektyw UE odzwierciedla zobowiązania państw członkowskich wynikające z konwencji berneńskiej i konwencji rzymskiej, a także zobowiązania UE i jej państw członkowskich wynikające z porozumienia TRIPS Światowej Organizacji Handlu oraz dwóch traktatów internetowych Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) z 1996 r. (TraktatWIPOo prawie autorskim oraz Traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach).

W ostatnich latach UE podpisała dwa inne traktaty WIPO: Traktat pekiński o ochronie wykonań audiowizualnych oraz Traktat z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do opublikowanych utworów osobom niewidomym, niedowidzącym lub w inny sposób niepełnosprawnym drukiem.

Ponadto umowy o wolnym handlu, które UE zawarła z wieloma państwami trzecimi, odzwierciedlają wiele przepisów prawa UE.

Wdrażanie ram UE

Komisja monitoruje terminowe i prawidłowe wdrażanie unijnego prawa autorskiego, a w ostatnich latach Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) opracował materialny zbiór orzecznictwa interpretujący przepisy dyrektyw.

Przyczyniło się to w znacznym stopniu do spójnego stosowania przepisów dotyczących praw autorskich w całej UE.